Zrujnowany powojenny Szczecin. Jak wyglądają te same miejsca po ponad 70 latach? Porównanie

Ulica Matejki. Fotograf miał za plecami Bramę Królewską. Za tramwajem jest wjazd w ulicę Roosvelta, na której także były tory tramwajowe. Prowadziły w rejon obecnego placu Rodła i al. Wyzwolenia. Widać też kamienicę, w której siedzibę ma PZU i rozebrane w latach 80. kamienice u zbiegu ul. Matejki i Piłsudskiego.

Andrzej Kraśnicki jr

Fotopolska.eu

Fotopolska.eu

Fot. Andrzej Kraśnicki jr

Plac Żołnierza i pierwszy, polskimi pomnik w polskim Szczecinie. Stanął na miejscu obalonego w lipcu 1945 roku pomnika cesarza Wilhelma.

Fotopolska.eu

sedina.pl

Andrzej Kraśnicki jr

Pomnik ustawiono w kwietniu 1946 roku w ramach wielkiego zlotu pod hasłem "Trzymamy straż nad Odrą". Na tablicy ustawionej przed kolumnami napisano "Bohaterom poległym w walkach na szlaku Bolesławowym Odry i Bałtyku. 13 kwietnia 1946".

Narodowe Archiwum Cyfrowe

Pomnik był prowizorką. pomnik, który stanął nieco w głębi placu w kwietniu 1950 roku był już poświęcony Armii Czerwonej.

OLAF NOWICKI

Rozebrano go w 2017 roku. Współczesny kadr jest nieco szerszy niż archiwalny. Pomnik z 1946 roku stał mniej więcej przy murku ze skwerem, na prawym pasie jezdni w kierunku al. Niepodległości.

CEZARY ASZKIEŁOWICZ

Andrzej Kraśnicki jr

Widok z obecnego placu Szarych Szeregów w al. Wojska Polskiego w kierunku placu Zwycięstwa. Pierwsza powojenna nazwa tego placu to plac Sprzymierzonych (a potem w latach PRL plac Lenina). W pamięci pionierów zapisał się jednak jako plac sztywnych, o czym w następnym slajdzie.

Na zdjęciu z lat 40 jest jeszcze linia tramwajową prowadząca w głąb al. Wojska Polskiego (zlikwidowana w 1973 roku) i imponujący szpaler drzew. Kamienica lewej została po latach rozbudowana o wątpliwej urody poddasze. Ruiny kamienicy po prawej stronie zostały rozebrane i jeszcze w latach 40. rozpoczęła się tam budowa pierwszego, nowego hotelu w Polskim Szczecinie, ale budowa szybko została przerwana. Prezydent Piotr Zaremba ironizował w pamiętnikach, że mało mamy w Szczecinie ruin i budujemy kolejne. Potem - po wyburzeniu niedoszłej inwestycji  był tam pusty narożnik z napisem sławiącym współpracę miast Szczecin, Burgas, Ryga, Rostock, a od lat 90. jest tu biurowiec.

Andrzej Kraśnicki jr

Na archiwalnym zdjęciu widać fragment polowego cmentarza radzieckiego, który założony został na części obecnego placu Szarych Szeregów w 1945 roku. To dlatego pionierzy nazywali ten plac placem sztywnych. Pogardliwe, bo żołnierze sowieccy słynęli w powojennym szczecinie z grabieży, gwałtów, a nawet morderstw. Ci, którzy w ich trakcie ginęli, także byli chowani na tym placu.

Radzieckie groby zostały ekshumowane jesienią 1947 roku. Szczątki żołnierzy przeniesiono na Cmentarz Centralny.

Andrzej Kraśnicki jr

Obecna ulica Piłsudskiego (wówczas aleja Pomorska, a później Mariana Buczka) przy skrzyżowaniu z ul. Mazurską. Na archiwalnym zdjęciu widać zgarnianie z ulicy ruin zniszczonej w czasie wojny kamienicy. W jej miejscu powstał w latach 50. nowy budynek mieszkalny.

Andrzej Kraśnicki jr

Obecna siedziba Urzędu Miasta powstała jako siedziba władz Prowincji Pomorskiej. Inwestycja zrealizowana została w latach w latach 1924-1927 wg projektu architekta Georga Steinmetza. Lewe skrzydło (zachodnie) powstało w 1926 r. i mieściło reprezentacyjne sale, w których odbywały się posiedzenia Zarządu Prowincji (na parterze) oraz Sejmu Prowincji (na piętrze).

W latach 1936-38 rozbudowano gmach o część od ulicy Odrowąża umieszczając tu siedzibę władz prowincjonalnych NSDAP. 5 lipca 1945 w bibliotece w środkowym skrzydle, Piotr Zaremba przejął oficjalnie władzę w mieście od władz niemieckich.

Obecnie - w ramach przebudowy al. Papieża Jana Pawła II przywrócony został szlak spacerowy w osi alei.

Andrzej Kraśnicki jr

Na pierwszy rzut oka trudno rozpoznać lokalizację. W głębi zdjęcia widać jednak ruiny Zamku Książąt Pomorskich, w tym wieżę zegarową będącą częścią południowego skrzydła zamku.

Stare Miasto z podzamczem było jedną z najbardziej zniszczonych w czasie wojny części Szczecina.

Fotopolska.eu

W latach 40. uległo dalszemu przeobrażeniu. Z mas ruin usypany został taras, na którym powstała Arteria Nadodrzańska. W latach 80. i 90. dodatkowym elementem, który zmienił to miejsce została Trasa Zamkowa. Plany zakładają zwężenie arterii do jednej jezdni i zabudowę uzyskanych w ten sposób kwartałów, a także rozbiórkę większości łącznic Trasy Zamkowej.

Andrzej Kraśnicki jr

Pamiątkowe zdjęcie żołnierza w mundurze Korpusu Bezpieczeństwa Wewnętrznego. Z lewej obecna księgarnia Zamkowa, z prawej gmach Teatru Miejskiego, którego rozbiórka w 1954 roku wieku uchodzi za symbol bezmyślnych rozbiórek gmachów i kamienic, które można było odbudować. W tle Brama Królewska

Andrzej Kraśnicki jr

Nie ma ozdobnych szczytów, które zostały przez Niemców zdemontowane w 1942 roku, by uchronić je przed wojennymi zniszczeniami. Zostały odnalezione w połowie lat 50. w Lesie Arkońskim i dopiero wówczas wróciły na swoje miejsce.

Andrzej Kraśnicki jr

Obecny plac Solidarności i kościół pw. św. Piotra i Pawła. Plac zabudowany był pięknymi kamienicami, które zostały zniszczone w czasie wojennych bombardowań.

Fotopolska.eu

Przez dziesięciolecia był tu po prostu skwer. Tu w grudniu 1970 roku rozegrały się najbardziej dramatyczne sceny Grudnia 70. Obecnie pod placem  znajduje się Centrum Dialogu Przełomy.

Andrzej Kraśnicki jr

Widok z południowej rotundy na Wałach Chrobrego na południe. Widać ruiny Mostu Kłodnego oraz potężnego gmachu hotelu Terrassen, którego wypalona bryła wyróżniała się na tle zrujnowanego Starego Miasta. Hotel został oddany do użytku w 1905 roku.

fotopolska.eu

Dziś w jego miejscu jest jedna z jezdni Nabrzeża Wieleckiego oraz plac, na którym ma powstać parkingowiec.

fotopolska.eu

Z lewej strony widzimy pojedynczy tor prowadzący w nieistniejącą już ul. Lazurową. W niemieckim Szczecinie wykorzystywany był jako łącznik między obecnym placem Żołnierza, a nabrzeżem. Natomiast tramwaje linii 5 jechały wprost w kierunku Odry, na Most Kłodny i dalej w głąb Łasztowni. W głębi zdjęcia - na tle Wałów Chrobrego - wspomniany już hotel Terrassen.

Andrzej Kraśnicki jr

Układ jezdni i przedwojennych torów został całkowicie zburzony, kiedy przystąpiono do budowy Trasy Zamkowej.

To zdjęcie jest dowodem, że obecne Wały Chrobrego, czyli Hakenterrasse poniosły jednak pewien uszczerbek w czasie wojennych bombardowań. Jedna z bomb spadła na kamienny stok obok południowej rotundy. Eksplozja uszkodziła dach rotundy, a także wyrwała kamienie ze wspomnianego stoku. W 1947 roku uszkodzenia zostały naprawione. Do dziś jednak na kamieniach sąsiadujących z tymi wymienionymi widać ślady po odłamkach, które rozprysły się na boki. Na zdjęciu widać też uszkodzony gmach i okna gmachu Muzeum Narodowego.

Andrzej Kraśnicki jr

Archiwalne zdjęcie to kwiecień 1946 roku. Widać w głębi zniszczony port. Wojna zdemolowała także zabudowę Wyspy Grodzkiej, na której znajdowały się budynki klubów wioślarskich.

Andrzej Kraśnicki jr

fotopolska.eu

fotopolska.eu

Andrzej Kraśnicki jr

Stalowa konstrukcja powstała w 1909 roku zastępując stojącą po sąsiedzku drewnianą przeprawę. Most Kłodny był zwodzony. Kursował przez niego tramwaj linii 5, który docierał w głąb Łasztowni. Most został wysadzony przez Niemców w czasie ucieczki ze Szczecina pod koniec kwietnia 1945 roku.

fotopolska.eu

fotopolska.eu

W polskim Szczecinie nazwano go mostem Poniatowskiego. Szybko zapadła jednak decyzja o jego rozbiórce. Po latach okazało się, że jedno z przęseł trafiło do Bytowa i stanowi część wiaduktu nad torami kolejowymi.

W miejscu przeprawy przebiega dziś Trasa Zamkowa. Miasto planuje budowę nowej wersji Mostu Kłodnego, nieco na południe od trasy.

Ciekawe ujęcie na Odrę od strony Wałów Chrobrego w kierunku widocznych ruin Mostu Kłodnego. Są już na nim urządzenia, które pozwoliły rozebrać przęsła. Na uwagę zwracają ruiny zabudowy Łasztowni. Wyłania się zza nich wieża kościół parafii ewangelicko-augsburskiej Świętej Trójcy, który wręcz cudem przetrwał wojenne bombardowania tej części miasta.

Andrzej Kraśnicki jr

Andrzej Kraśnicki jr

Ciekawe ujęcie, bo pokazujące stację benzynową, która stała na nabrzeżu. Mogła obsługiwać zarówno samochody, jak i jednostki pływające. Przed wojną działała pod marką Shell, a w polskim Szczecinie pod szyldem CPN.

fotopolska.eu

Na pierwszym planie ruiny domów, która stały wzdłuż ulicy znanej później jako ulica Wyszaka

Andrzej Kraśnicki jr

To znane zdjęcie, które pojawiało się w przeróżnych albumach o Szczecinie, wydawanych jeszcze w czasach PRL. Podpisywane jest z informacją, że to pionier na ulicy Szczecina. Tylko jakiej? Zagadkę w końcu udało się rozwiązać. Wóz stoi przed wjazdem na zburzony Most Hanzy (czyli obecny Most Długi). Jest za plecami fotografującego. Natomiast to, co jest za wozem, to miejsce, gdzie dziś zaczyna się ulica Wyszyńskiego, a wcześniej Wielka. Powstała po wojnie w wyniku przebicia się przez zniszczone lub mocno uszkodzone w czasie wojny kamienice tworzące plątaninę uliczek, aż do skrzyżowania z obecną ul. Sołtysią, gdzie dopiero zaczynała się szersza ulica zwana zresztą Breitestrasse (czyli właśnie Szeroka).

Nad przednią częścią wozu widać wejście do kamienicy, którą prezentujemy na przedwojennych zdjęciach.

fotopolska.eu

fotopolska.eu

Andrzej Kraśnicki jr

I Jeszcze jedna ciekawostka. Mężczyzna na wozie ma na sobie zimową kurtkę Luftwaffe. Zidentyfikował ją ekspert w sprawie tego typu historii, Jan Sinius. Czy zatem na wozie jest Niemiec? Niekoniecznie. Mężczyzna mógł gdzieś kurtkę znaleźć, kupić itp. W tamtych czasach nie było czymś nadzwyczajnym.

Andrzej Kraśnicki jr

Narodowe Archiwum Cyfrowe

Andrzej Kraśnicki jr

Po lewej widzimy część przęseł zniszczonego przez Niemców Mostu Hanzy. Żołnierze radzieccy zbudowali na nich drewnianą, szeroką kładkę, którą można było przejechać nawet samochodem. Tyle, że zaraz po wojnie cała Łasztownia była zajęta przez wojska radzieckie, które w porcie miały swoją bazę przeładunkową

Księgarnia w tym miejscu była przez cały okres PRL. Później był tu salon jubilerski, a obecnie serwują kebaby.

Andrzej Kraśnicki jr

Ulica Jagiellońska na odcinku między al. Wojska Polskiego, a al. Piastów. Na archiwalnym zdjęciu mamy tory, bo aż do 1973 roku jeździł tędy tramwaj linii 5, który z ul. Jagiellońskiej skręcał w prawo, w al. Wojska Polskiego i dalej w kierunku placu Zgody (przez większość PRL placu Przyjaźni Polsko-Radzieckiej), a następnie przez ul. Bałuki (dawniej Obrońców Stalingradu) do placu Żołnierza i dalej w kierunku stoczni.

Andrzej Kraśnicki jr

Widok od strony placu Zwycięstwa. Po lewej stronie bramy rosną jeszcze drzewa, które przetrwały aż do początku lat 70. XX wieku. Wówczas przebudowano układ torów na Bramie Portowej. Efektem był m.in. wydzielony prawoskręt dla tramwajów linii 9, na który zabrakłoby miejsca, gdyby nie wycięcie drzew.

Andrzej Kraśnicki jr

fotopolska.eu

To Nabrzeże Warsztatowe między obecnym wjazdem na Most Brdowski, a pętlą tramwajową przy ul. Ludowej. Budynek i żuraw to pozostałość po firmie Stahlbauwerk Gollnow & Sohn słynącej m.in. z budowy mostów.

Andrzej Kraśnicki jr

Budynek został rozebrany w lutym 2019 roku.

Andrzej Kraśnicki jr

Andrzej Kraśnicki jr

Widok na Szczecin od strony elewatora. Od lewej rząd kamienic, które z nielicznymi wyjątkami, zostały doszczętnie zniszczone i w efekcie zostały rozebrane.