Szczecin przedwczoraj, wczoraj i dziś NA ZDJĘCIACH

''Na starej pocztówce Brama Królewska jest jednym z elementów architektonicznych harmonijnie zamykających pl. Żołnierza. Otoczona kamieniczkami, stała nieopodal Teatru Miejskiego (budynek w głębi), chluby mieszkańców i jednego z najbardziej reprezentacyjnych gmachów miasta. Teatr, choć zniszczony, przetrwał wojnę. Rozebrano go po jej zakończeniu. Obecnie na jego miejscu biegnie Trasa Zamkowa.'' - pisaliśmy w 2002 r. Na samym dole zdjęcie z 2012 r. (podobny układ fotografii jest na kolejnych slajdach)

Okolice Bramy Portowej na początku ubiegłego wieku były terenami spacerowymi. Widoczny na pocztówce budynek mieścił siedzibę Szczecińskiego Związku Komunikacyjnego. Można tu było zapoznać się z rozkładami jazdy, przejrzeć mapy i przewodniki oraz poczytać gazety. Komunikacja miejska w Szczecinie przez sto lat rozwinęła się tak bardzo, że w tym uroczym niegdyś miejscu jeżdżą teraz tramwaje i samochody. Zniknęły też kamieniczki po prawej stronie placu. Zastąpił je budynek Medicusa.

Klosterhofjest jednym z miejsc, które zniknęły nieodwracalnie z pejzażu Szczecina. Kiedyś był łącznikiem między obecnym placem Żołnierza a terenem bulwaru nadodrzańskiego. Teraz wiedzie tędy Trasa Zamkowa imienia Piotra Zaremby.

Aleja Wyzwolenia po wojnie całkiem zmieniła oblicze. W centrum poszerzono ją, a zniszczone podczas nalotów kamieniczki z przełomu XIX i XX w. zastąpiły bloki i wieżowce. Dopiero od skrzyżowania z ul. Ofiar Oświęcimia ulica przebiega zgodnie z przedwojennymi planami.

Początki pl. Tobruckiego sięgają lat 70. XIX w., kiedy zakończono budowę Nowego Ratusza (zwanego też Czerwonym). Szybko przejął on funkcję targowiska ze względu na swoje atrakcyjne położenie, niedaleko dworca kolejowego i nabrzeża.

Z inicjatywy Korporacji Kupców wybudowano w 1849 r. w okolicy zbiegu obecnej ul. Farnej i Trasy Zamkowej okazały gmach teatru. Zaprojektował go znany berliński architekt Karol Ferdynand Langhans i w chwili otwarcia był to najnowocześniejszy tego typu obiekt w Niemczech. Budynek nieznacznie zniszczony przetrwał bombardowania w czasie II wojny światowej. Spalony przez Rosjan, został rozebrany po wojnie, a cegły z jego rozbiórki zostały wywiezione do stolicy

''Przed wojną życie miejskie skupiało się blisko Odry na odcinku od dworca głównego do Wałów Chrobrego. Ówczesny układ ulic nie zachował się. Głównie z powodu zniszczeń wojennych, ale przyczyniły się do tego również powojenne decyzje urbanistyczne zmieniające całkowicie ten fragment miasta'' - pisaliśmy w 2002 r.  Od tamtego czasu sytuacja nieco się zmieniła...

Rynek Sienny był od czasów średniowiecza sercem miasta. Na nim właśnie stał Ratusz Miejski (obecnie zwany Starym). Budynek wielokrotnie przebudowywano i odbudowywano ze zniszczeń. Widoczny na starym zdjęciu barokowy charakter nadano mu w XVII w. Pod koniec XIX w. przestał pełnić funkcję Ratusza Miejskiego, a jego wnętrza zaadaptowano na mieszkania. Podczas II wojny światowej wraz ze Starym Miastem został całkowicie zniszczony. Jako jeden z nielicznych historycznych budynków został jednak odbudowany.

Teren wokół jeziora Rusałka został podarowany miastu przez szczecińskiego kupca i przemysłowca Johannesa Ouistorpa, pod warunkiem że zostanie zagospodarowany jako park miejski. Wolę ofiarodawcy spełniono. Tak powstały Jasne Błonia i dzisiejszy park Kasprowicza. Przed wojną widoczny na zdjęciach mostek japoński otoczony był stylowymi drewnianymi pawilonami. Tak jak i inne przedwojenne obiekty tzw. małej architektury zniknęły z parkowego pejzażu.

Niby wszystko wygląda bardzo podobnie... Ale jednak trudno powiedzieć, by dziś tętniło tu serce miasta.

Na skrzyżowaniu ul. Matejki i Małopolskiej w latach 80. XIX w. wzniesiono okazały gmach Konzerthausu. Budynek zaprojektował berliński architekt Franz Schwechten, a jego charakterystycznym elementem była półkolista kopuła nad sceną. Oprócz koncertów odbywały się tu wystawne bankiety i uroczystości. Po ustawieniu stołów i krzeseł sala koncertowa zamieniała się w salę przyjęć. Gmach spłonął podczas wojny. Były plany odbudowy, ale ostatecznie Konzerthaus rozebrano w latach 60. Potem przez wiele lat był w tym miejscu parking, teraz trwa budowa nowego gmachu Filharmonii Szczecińskiej.

Pomnik Fryderyka III, króla Prus i cesarza Niemiec, odsłonięto przed pierwszą wojną światową. Wykonany z brązu kolos stojący na kamiennym cokole dominował nad placem podporządkowanym architektonicznie temu monumentowi.

Przez pierwsze powojenne lata stał tu jedynie pusty kamienny piedestał, aż do roku 1960, kiedy to w ramach obchodów 1000-lecia Państwa Polskiego odsłonięty został w tym miejscu pomnik Adama Mickiewicza projektu Sławomira Lewińskigo. Imieniem wieszcza nazwano też cały plac

Rybołówstwo i handel rybami były nieodłącznymi elementami przedwojennego Szczecina. Platformy ze straganami rybaków cumowały do nabrzeża nad Odrą, a o atrakcyjne miejsce przy nabrzeżu pomiędzy rybakami toczyła się zacięta rywalizacja. Duże znaczenie miał też import śledzi. Na starej pocztówce widzimy czekające na klientów stosy beczek z solonymi rybami. Dziś w tym miejscu spodziewać się możemy już tylko wędkarzy.

''Aleja ta powstała dopiero w latach 30. XIX w., ale szybko stała się jedną z głównych ulic miasta. Widoczny na starej pocztówce budynek w głębi to funkcjonująca do dziś siedziba Dyrekcji Poczty. Mniej szczęścia miała kamienica stojąca obok. Została zniszczona podczas wojny, a na mimowolnie odsłoniętym placu rozgościły się tandetne budki i krzykliwe reklamy.?'' -pisaliśmy 10 lat temu. Jak widać na trzecim zdjęciu, to jedno z miejsc, których oblicze zmieniło się radykalnie.

Widoczna na fotografii z początku XX w. zabudowa okolic Bramy Portowej została zniszczona całkowicie podczas II wojny światowej. Dało to możliwość przebudowy al. Niepodległości i ul. Wyszyńskiego. Postawiono na szerokie ulice i nowoczesną architekturę na miarę lat 60. ubiegłego stulecia.

Po zniwelowaniu krępujących miasto fortyfikacji w drugiej połowie XIX w. nastąpił okres jego gwałtownego rozwoju. Wtedy to został wybudowany Nowy Odwach ganizonu szczecińskiego widoczny na pocztówce z początku XX w. Zastąpił starą wartownię stojącą na Rynku Siennym. W 1927 r. odwach wyburzono, a na jego miejscu powstał Ufa-Palast. Był to bardzo popularny wśród szczecinian kompleks mieszczący kino, dom towarowy i restaurację.

Budynek zachował się do dziś. 10 lat temu działała tam Galeria Centrum i Empik, teraz stoi pusty i czeka na lepsze czasy.

Widoczny na starej pocztówce most, zwany mostem Hanzy, oddany został do użytku w 1903 r. Zastąpił krępujący dostęp do portu, przestarzały most drewniany i był jedną z najdroższych inwestycji miejskich tego okresu. Miał zwodzone klapy, które można było opuścić lub podnieść w 20 sekund, a przy nich cztery ozdobne wieżyczki symbolizujące rogatki miasta. W 1945 r. most wysadziły wycofujące się wojska niemieckie, a po wojnie długie lata nad zniszczoną częścią istniała tylko prowizoryczna drewniana kładka. Obiekt odbudowano w 1959 r., nadając mu nowoczesną formę i historyczną, sięgającą średniowiecza nazwę

To miejsce uzyskało charakter szczególnie reprezentacyjny, gdy ustawiono na nim pomnik, fontannę Sediny. Odsłonięto go w roku 1898 z okazji uruchomienia nowej drogi wodnej i portu wolnocłowego. Symbolizował Szczecin jako miasto handlu, żeglugi i przemysłu. Postać kobieca trzymająca żagiel i wsparta na kotwicy uosabiała miasto. Obok znajdował się Merkury, mitologiczny bóg handlu i patron kupców. Sedinę zniszczono podczas wojny, pomysł jej odtworzenia na razie nie został zrealizowany.

Prawdziwy okres rozwoju ulicy nastąpił w połowie XIX w. Powstały wtedy liczne kamienice z obiektami usługowymi, hotele i restauracje. Swoją siedzibę miała tu Biblioteka Miejska, obok znajdowała się synagoga, którą hitlerowcy spalili w 1938 r. Większość kamienic uległa zniszczeniu podczas wojny i zastąpiła je nowoczesna zabudowa klockowa.

Początkowo była jedną z głównych arterii założonej w 1816 r. podmiejskiej dzielnicy Nowy Turzyn.

Większość zabudowy to pochodzące z przełomu XIX i XX w. wysokie kamienice, które szczęśliwie przetrwały wojnę. To właśnie dzięki temu ulica nie stała się poligonem doświadczalnym urbanistów i daje wyobrażenie o przedwojennej urodzie miasta.

Na uwagę zasługuje, widoczny na fotografii z lewej strony, zbudowany w 1900 r. gmach archiwum, do dziś pełniący przeznaczoną sobie funkcję. Stojący obok, na rogu ul. św. Wojciecha, budynek banku jest udanym przykładem uzupełnienia starej zabudowy obiektem nowoczesnym w formie, ale doskonale wkomponowanym w otoczenie.

Ulica ta jest dawnym traktem podmiejskim wychodzącym od Bramy Portowej (dawniej Berlińskiej). Odcinek od pl. Zwycięstwa do pl. Sprzymierzonych otrzymał wielkomiejską zabudowę w latach 80. i 90. XIX w. Wówczas to wybudowane zostały czterokondygnacyjne kamienice, ulicę wybrukowano i przeprowadzono jej środkiem linię tramwajową.

Zabudowa ta w znacznym stopniu uległa zniszczeniu podczas wojny, wobec czego poczynając od lat 60. wolne przestrzenie w pierzejach były sukcesywnie zabudowywane.

Prezentowany na zdjęciach fragment ulicy pozostał niemal niezmieniony, choć kamienice nie prezentują się już tak okazale, jak sto lat temu.

Prezentowany na pocztówce z początku ubiegłego wieku fragment miasta powstał dopiero na początku lat 90. XIX w.

Po uzyskaniu zgody na zlikwidowanie opasujących Szczecin fortyfikacji miasto gwałtownie się rozbudowywało. Na uprawnych polach i terenach dawnych fortów wytyczano nowe ulice, dzierżawiono bądź sprzedawano parcele pod zabudowę.

Wybudowane kamienice charakteryzowały się typowymi dla tego okresu bogato dekorowanymi, urozmaiconymi elewacjami.

Niestety część z nich została zniszczona podczas wojny. Pod koniec lat 50. zastąpiono je zabudową blokową.

Założony w roku 1897 Dom Odzieżowy Braci Horst bardzo szybko stał się znanym w całych Niemczech domem handlowym oferującym modną odzież. Oprócz działu handlowego znajdowała się tu także duża pracownia, gdzie na życzenie klientów dopasowywano ubiory. Dom handlowy miał też sklep wysyłkowy realizujący zamówienia z terenu Niemiec i z zagranicy.

Oferowano także dywany, zasłony, obicia meblowe i kołdry. Stara fotografia pochodzi sprzed 1930 r., kiedy budynek rozbudowano nie tylko od frontu, ale i od strony ul. Tkackiej.