Za czasów niemieckich ulica nosiła nazwę Pasewalker Chaussee, co można przetłumaczyć jako Autostrada Pasewalska od miasta Pasewalk, w stronę którego prowadzi ulica.
Polska nazwa ma chyba najciekawszą historię tego typu. Ku Słońcu wymyśliła Helena Kurcyusz.
Ze zbiorów A. Androchowicza
Ta architekt i urbanistka, córka przedwojennego prezydenta Warszawy (Zygmunta Słomińskiego) działała w czasie wojny w podziemiu. Ujęta przez Gestapo trafiła do obozu Ravensbrück. Wracała po zakończeniu wojny do Polski z dwoma koleżankami, które zachorowały na tyfus. Musiały zatrzymać się w Szczecinie, gdzie Kurcyusz opiekowała się chorymi, szukając na miejscu pomocy. Schronienie znalazły w na wpół zniszczonym domku przy Pasewalker Chaussee w rejonie dzisiejszej Szkoły Salezjanów. Dlaczego tam? Blisko stąd było do stacji na Gumieńcach, skąd kobiety miały wrócić do Warszawy po dojściu do zdrowia.
Kurcyusz codziennie szła ulicą do centrum, gdzie z miejskiej stołówki brała jedzenie dla swoich towarzyszek. Wracała po południu. Ulica zorientowana jest dokładnie wschód -zachód.
- Idąc rano do miasta, na wschód, szłam ku słońcu. Wracając po południu do domu, szłam ku zachodowi, również ku słońcu - wyjaśniała później powstanie nazwy.
Podjęła pracę w miejskiej Komisji Przemianowywania Ulic w Szczecinie. Wieczorami, przy świeczce, spisywała poetów, pisarzy, muzyków, królów, bohaterów powstań. Wymyślała własne nazwy: Wiatru od Morza, Hołdu Pruskiego, Jasne Błonia, Bohaterów Warszawy (ta ostatnia nazwa przyjęła się w całej Polsce).
Co ciekawe, w maju 1949 r. ówczesny zarząd miasta podjął decyzję o zmianie nazwy Ku Słońcu. Nowym patronem miał być Maciej Rataj (przedwojenny marszałek Sejmu, który zastąpił zamordowanego prezydenta Gabriela Narutowicza) rozstrzelany przez Niemców w 1940 r. w Palmirach). Decyzja nie weszła jednak w życie.
Andrzej Kraśnicki jr
Już z daleka widać potężną, betonową konstrukcję wiaduktu kolejowego. Kiedy się do niego zbliżymy, zauważymy, że obok jest jeszcze jeden, znacznie mniejszy, o stalowej konstrukcji.
Ten drugi to część linii kolejowej, która powstała pod koniec XIX w., prowadzącej do Polic, a później także Trzebieży. Pomiędzy Dworcem Głównym a stacją Turzyn linia jest jednotorowa i takiż jest też wiadukt. Plany utworzenia Szczecińskiej Kolei Metropolitalnej zakładają dobudowanie na owym odcinku drugiego toru. Konieczne będzie więc zbudowanie nad ulicą kolejnego wiaduktu. Tu też ul. Ku Słońcu ma przeciąć jeden z kolejnych etapów obwodnicy śródmiejskiej.
Andrzej Kraśnicki jr
A tak to skrzyżowanie wyglądało przed przebudową:
Fot. Cezary Aszkiełowicz / AG
Betonowy wiadukt jest młodszy. To konstrukcja z lat 20. XX w., kiedy zbudowano łącznik między stacją Turzyn a Wzgórzem Hetmańskim i dalej trasą prowadzącą w kierunku Berlina. Linia jest dwutorowa. Obecnie jednak wykorzystywany jest tylko jeden tor. Drugi jest zarośnięty. Wyrosły na nim m.in. dość pokaźne już krzaki.
sedina.pl
sedina.pl
Andrzej Kraśnicki jr
Dochodzimy do głównej bramy Cmentarza Centralnego. Za początek jego historii uznaje się datę 7 listopada 1899 r., kiedy władze miasta podjęły decyzję o jego utworzeniu. Wiązało się to ze znaczną rozbudową miasta i gwałtownym przyrostem ludności (w 1871 r. ? 76 tys. mieszkańców, w 1895 r. ? 140 tys., w 1900 r. ? już 210 tys.). Wybór padł na pola uprawne na zachód od miasta i linii kolejowej. Cmentarz miał rozwiązać problem przepełnionych ponad 80 nekropolii rozsianych w różnych zakątkach miasta. Prace budowlane zaczęły się w lutym 1900 r. W październiku zasadzono pierwsze drzewa. Pogrzeby zaczęły się 6 grudnia 1901 roku.
sedina.pl
Projektantem cmentarza, który stał się wybitnym przykładem nekropolii o charakterze ogrodu i parku z przemyślaną roślinnością, był Wilhelm Meyer Schwartau.
Główna brama została mocno zniszczona w czasie wojny. 20 września 1941 r. spadły na nią amerykańskie bomby. Zniszczone zostały zadaszenie i lewe skrzydło, w którym spłonęła kartoteka i księgi pochówków. Po wojnie zbudowano w tym miejscu budynek, w którym mieściła się kaplica (do czasu odbudowy tej w głębi cmentarza).
Andrzej Kraśnicki jr
Warto zwrócić uwagę na zabudowę po przeciwnej stronie ulicy. Z daleka wyróżniają się wieżowce z lat 70. XX w. Kiedy jednak wejdziemy w głąb uliczek, odkryjemy, że jesteśmy wśród jednopiętrowych, niewielkich identycznych domków ze spadzistymi dachami. Powstały w latach 20. XX w. Na osiedlu było sporo przestrzeni dla mieszkańców, którzy mieli tam swoje ogródki.
sedina.pl
W latach 60. i 70. XX w. tam, gdzie się dało, ustawiono nowe budynki w tym wspomniane wieżowce.
Andrzej Kraśnicki jr
Ciekawe i trochę niedoceniane jest też sąsiednie osiedle położone wzdłuż przylegających do Ku Słońcu ulic Karola Miarki, Pięknej i Sucharskiego. Budynki z charakterystycznymi, długimi balkonami, z których wchodzi się do mieszkań, powstały w latach 1935-1936. Osiedle nosiło nazwę Postsiedlung, czyli Osiedle Pocztowe. Była to typowa dla tamtych czasów zabudowa z tanimi, robotniczymi mieszkaniami.
Warto też zwrócić uwagę na współczesną zabudowę. Chodzi o zespół budynków stojących u zbiegu ulic Ku Słońcu i Kasprzaka. Został wyróżniony na szczecińskim Westivalu w 2009 roku.
Fot. Reprod. Cezary Aszkiełowicz / Agencja Gazeta
Wracamy na cmentarz. Przy drugiej bramie stoi jeden z symboli szczecińskiej nekropolii - żeliwny krzyż.
Ta część Cmentarza Centralnego aż do 1945 r. była osobnym, wojskowym cmentarzem. Powstał w latach 90. XIX w. Od utworzonego później cmentarza miejskiego oddzielony był murem.
sedina.pl
Wysoki na cztery metry krzyż o trójlistnie zakończonych belkach umocowany jest na prostopadłościennym cokole, na którego frontowej ściance widnieje wizerunek Żelaznego Krzyża - najwyższego pruskiego odznaczenia wojskowego (z koroną i inicjałami F. W. w górnym ramieniu oraz datą 1813 w ramieniu dolnym).
Andrzej Kraśnicki jr
sedina.pl
W czasie II wojny światowej pochowano tu jeńców: 33 belgijskich i sześciu polskich (okoliczności ich śmierci nie są jasne). Po wojnie mur zburzono. Pochówki rozpoczęto w tym rejonie na początku lat 70. Pochowano tu m.in. ofiary Grudnia 70 r. U schyłku PRL, w latach 80., pod krzyżem zapalano 1 listopada tysiące świec, które ``wychodziły`` aż na ulicę. Była to forma manifestacji m.in. przeciwko wprowadzeniu stanu wojennego. W kwietniu 2003 r. krzyż został przewrócony przez przejeżdżający samochód ciężarowy. Żeliwo rozpadło się na kilka części. Trudnego zadania scalenia ich podjęła się z powodzeniem Szczecińska Stocznia Remontowa Gryfia.
Jeszcze przed wojną władze miasta zabiegały o powiększenie cmentarza o poligon, czyli prawie 16 ha terenu na wysokości skrzyżowania z obecną ul. Santocką. W 1941 r. cmentarz był już bowiem niemal wypełniony. Obliczano, że miejsc wystarczy do 1945 r. Władze wojskowe nie zgodziły się. Miastu udało się jedynie powiększyć cmentarz od strony obecnej ulicy Mieszka I.
Andrzej Kraśnicki jr
Poligon należał do położonej vis-a-vis jednostki wojskowej (o której dalej). Był użytkowany także po wojnie. Jeszcze w latach 80. XX wieku, przechodząc przez dziurę w płocie od strony cmentarza, można było wejść do wypalonego wraku czołgu T-34, który pełnił rolę ćwiczebnego celu. Dziś jedną z pamiątek po poligonie jest niewielki bunkier dla wartowników, który stoi przy wyjeździe z cmentarnego parkingu.
Andrzej Kraśnicki jr
Poligon został włączony do granic cmentarza pod koniec lat 90. XX w.
Najmniej znaną pamiątką po dawnej roli tej części cmentarza są całkiem spore pozostałości po ćwiczebnym forcie. Można je znaleźć na granicy dawnego cmentarza wojskowego i poligonu. Ukryte są w głębokim, sztucznym wąwozie. Duże łuki, wysoka, solidna ściana, zasypane wejścia prowadzące niegdyś gdzieś pod wzgórze. Tyle zostało z unikatowej budowli. Ceglane konstrukcje powstały na początku XX w. Tyle można wywnioskować, przeglądając stare mapy Szczecina. Na tej z 1910 r. obiekt jest już zaznaczony. Na starszej, z 1897 r., nie ma go. Powstanie małego fortu miało wówczas sens. Miasto właśnie uwalniało się z ogromnych budowli obronnych otaczających miasto. Wojsko potrzebowało więc czegoś zastępczego, gdzie nowi rekruci będą mogli ćwiczyć zdobywanie czy też obronę ufortyfikowanego miasta. Na szkoleniowy charakter budowli wskazywało nagromadzenie na w sumie niewielkim obszarze (fort ma około 80 metrów długości) różnych elementów spotykanych w XIX-wiecznym budownictwie obronnym. Była fosa, podziemne schrony, ukryte przejścia pomiędzy poszczególnymi fragmentami budowli, umocnienia mające chronić wał przed ostrzałem artyleryjskim. Całość była w niezłym stanie, dopóki była to część wojskowa. Wraz z oficjalnym przekazaniem poligonu na potrzeby cmentarza rozpoczęła się dewastacja fortu. Część umocnień została zniwelowana, zasypana ziemią i śmieciami.
Andrzej Kraśnicki jr
Andrzej Kraśnicki jr
W pobliżu fortu, w miejscu, gdzie dziś są groby z lat 90., w czasie wojny chowano poległych na różnych frontach niemieckich żołnierzy, mieszkańców Szczecina. Było tu około 1600 mogił, które po wojnie zostały splantowane i stanowiły część poligonu.
Zespół budynków koszarowych położonych vis-a-vis trzeciej bramy cmentarza powstał w latach 1936-1937.
sedina.pl
Ulokowała się tu jednostka artyleryjska Wehrmachtu wyposażona w haubice i działa. W 1940 r. był to już pułk artylerii pancernej. W czasie wojny wszedł w skład 12. Dywizji Pancernej, która swój szlak bojowy zakończyła na terenie Kurlandii, gdzie żołnierze dostali się do sowieckiej niewoli. I to Sowieci stali się pierwszymi powojennymi gospodarzami koszar, lokując w nim batalion karny. Jego żołnierze siali postrach wśród polskich osadników próbujących zamieszkać na Gumieńcach. Nocne napady na domy, kradzieże i morderstwa spowodowały, że pionierzy z tej dzielnicy uciekli. Polskie władze próbowały interweniować u władz sowieckich, ale z mizernym skutkiem. Wszystko uspokoiło się dopiero jesienią 1945 r., kiedy NKWD przeprowadziło kilka akcji przeciwko swoim maruderom i bandytom w radzieckich mundurach.
Kiedy koszary przejęli Polacy, ulokowali tu m.in. 25. Drezdeński Pułk Czołgów Średnich, jednostki artylerii rakietowej, saperów. Stacjonowała tu też słynna 56. Kompania Specjalna Pomorskiego Okręgu Wojskowego, czyli elitarna grupa komandosów, z której wywodzili się pierwsi żołnierze Gromu czy też Formozy. Obecnie w nieco zaniedbanych koszarach stacjonuje 12. Batalion Rozpoznania im. Ułanów Podolskich.
Andrzej Kraśnicki jr
Jeden z budynków trafił jednak w cywilne ręce. Jest tu hostel. Przy wejściu zachowały się strzałki wskazujące drogę do schronu. W oryginale były one białe.
Andrzej Kraśnicki jr
Tam, gdzie kończy się cmentarz, zaczyna się duży kompleks Szkół Salezjańskich. Budynki powstały w latach 1992-1994, a inicjatorami i twórcami placówki byli salezjanie ks. Lucjan Gieros oraz ks. Stanisław Pikor.
Andrzej Kraśnicki jr
Miejsce, na którym powstał kompleks, to teren z mroczną historią. W latach 20. XX w. zbudowano tu baraki, w których zakwaterowano bezdomnych. Pracowali w ramach robót publicznych na cmentarzu. W czasie wojny w barakach ulokowano polskich robotników przymusowych. To właśnie gdzieś tutaj zamieszkała Helena Kurcyusz.
Na rondzie Gierosa mamy komunkacyjną ciekawostkę. To fragment toru, który jest odcięty od sieci. Powstał w czasie budowy ronda z myślą o przedłużeniu linii tramwajowej w kierunku Mierzyna. Wówczas wzdłuż ul. Ku Słońcu miał powstać drugi tor prowadzący od strony Mierzyna w kierunku centrum. Inwestycja dopiero teraz staje się realna. Jest na etapie planowania.
A tak skrzyżowanie wyglądało przez przebudową.
Fot. Sebastian Woosz / Agencja Gazeta
Fot. Cezary Aszkie3owicz / AG
Fot. Cezary Aszkie3owicz / AG
Fot. Cezary Skórka
Za obecnym rondem Gierosa charakter ul. Ku Słońcu zdecydowanie zmienia się. Po lewej stronie mamy zespół zabudowy szeregowej z lat 20. i 30. XX w. Osiedle po prawej stronie, sąsiadujące z Jeziorkiem Słonecznym, pochodzi z lat 30. XX w.
Andrzej Kraśnicki jr
sedina.pl
Warto zwrócić uwagę na budynek u zbiegu ul. Ku Słońcu i Różanej. Przed wojną mieściła się w nim restauracja Ludwigslust. Dziś jest tu filia Miejskiej Biblioteki Publicznej oraz siedziba Rady Osiedla Gumieńce.
Andrzej Kraśnicki jr
Ul. Ku Słońcu przez dziesięciolecia zamykała zbudowana w latach 50. XX w. Szczecińska Fabryka Mechaniczna znana później jako Fabryka Sprzętu Elektrogrzejnego ?Selfa?. Jeszcze w latach 90. firma zatrudniała 400 osób. W 2003 r. fabryka zaprzestała działalności. Dziś jest tu sklep meblowy.
Obecnie ulicę Ku Słońcu zamyka Castorama i centrum handlowe, którego powstanie wiąże się z jedną z największych afer w szczecińskim samorządzie. Dwójka radnych kupiła ziemię bez przetargu, obiecując, że powstanie tam osiedle mieszkaniowe. Po zmianie przeznaczenia terenu na komercyjny sprzedali ziemię z 10-milionowym zyskiem.
A tak hipermarket wyglądał na samym początku działalności. Proszę zwróci uwagą na ochroniarza na koniu.
Fot. Dariusz Gorajski / AG
&Fot. Sebastian Woosz / Agencja Gazeta
Materiał promocyjny
Materiał promocyjny
Materiał promocyjny
Dzisiejsza gazeta (e-wydanie)
Wszystkie komentarze