Dworzec Główny, najważniejsza szczecińska stacja, powstał w 1843 roku, kiedy wytyczono pierwszą linię kolejową łączącą Szczecin z Berlinem. Uroczyście otwarto ją 15 sierpnia 1843 roku.
Dworzec powstał w miejscu idealnym jak na tamte czasy. Niemal stykał się z miejskimi fortyfikacjami, a więc był blisko centrum. Ulokowany został tuż nad rzeką, co znakomicie ułatwiało powiązanie transportu kolejowego z przemysłem portowym.
Budynek dworca, który wówczas powstał, poza położeniem nie ma wiele wspólnego z dworcem nam współczesnym. Na starych rycinach widać, że był to obiekt, który na pierwszy rzut oka mógłby być siedzibą jakiejś instytucji. Ten dwukondygnacyjny budynek miał typową neoklasyczną formę z charakterystycznymi prostokątnymi otworami okiennymi. Plac przed dworcem otoczony był drzewami. Tu żegnano i witano podróżnych. Cały budynek usytuowany był w miejscu, gdzie dziś mieści się ekspedycja bagażowa Dworca Głównego.
Kiedy w latach 40. XIX wieku nie istniał jeszcze dzisiejszy most kolejowy nad Odrą, dworzec główny był tzw. dworcem czołowym. Pociągi wjeżdżały i wyjeżdżały od strony Pomorzan i przez most nad Odrą przerzucony na wysokości końcówki peronów od strony Pomorzan. Aby jednak pociągi wjeżdżające przez ten most mogły zawrócić, musiały po pokonaniu rzeki jechać jeszcze kilkaset metrów w kierunku ulicy Potulickiej. Tu na przeszkodzie stała jednak wysoka skarpa. Problem rozwiązano w prosty sposób. Tam, gdzie było to możliwe, skarpę rozkopano tworząc wąwóz. Dalej w skarpie wykopany był już stumetrowy tunel. Ten nietypowy układ kolejowy przetrwał ponad 20 lat.
Pierwsza przebudowa miała miejsce nieco ponad 20 lat po jego wybudowaniu. W 1869 roku wzniesiono most kolejowy przez Odrę, przekształcając tym samym stację czołową, gdzie pociągi wjeżdżały tylko jedną stroną, w stację przelotową. Powiększono także sam budynek, dobudowując 90-metrowej długości pawilon z poczekalniami i restauracją. Na początku XX w. wybudowano północną część pawilonu dworcowego
Główną część dworca radykalnie przebudowano dopiero w latach 1933-1935. Przebudowa miała na celu przede wszystkim ujednolicenie wyglądu całego zespołu dworcowego budowanego w kawałkach przez kilkadziesiąt lat.
Pod koniec lat 20. XX wieku niemieckie władze Szczecina planowały budowę zupełnie nowego dworca i to w innym miejscu. Licząca osiem peronów stacja miała powstać na terenie zajmowanym wówczas (a także długie lata po wojnie) przez wojsko.
Nowy dworzec, którego wielkość miała równać się temu we Wrocławiu, miał powstać w rejonie dzisiejszych ulic Sowińskiego i Kusocińskiego. Wiązało się to oczywiście z budową nowego układu torów, a także nowej, reprezentacyjnej zabudowy w rejonie dworca.
Zarys tych planów widać na mapie miasta z tamtego okresu. Przerywaną linią zaznaczono tory i granice nowej stacji.
Obecny Dworzec Główny miał zostać zburzony. Planowano, że powstaną tam efektowne, zazielenione tarasy z pięknym widokiem na Odrę. Plany okazały się jednak zbyt ambitne jak na ówczesne możliwości Szczecina.
Przez kilkadziesiąt powojennych lat na dworcu przeprowadzane były jedynie kosmetyczne prace porządkowe i remontowe. Efekt był taki, że w latach 90. XX wieku stacja prezentowała się koszmarnie. Był to jeden z najbardziej wstydliwych zakątków Szczecina.
W prasie co jakiś czas pojawiały się zapewnienia, że Dworzec Główny zostanie wyremontowany. Wyraźne ożywienie widać w roku 2002.
luty 2002 - teren dworca zwiedza komisja rozwoju, promocji i gospodarki morskiej Rady Miasta, która uznaje, że wiele zdziałałaby szmata, farba i szczotka. Radni chcieli nawet ufundować drucianą szczotkę do zdrapywania odpadającej z sufitu farby.
maj 2002 - na internetowym forum gazeta.pl pada propozycja, by społecznie odmalować dworzec. Pomysł spodobał się Grażynie Cłapce, ówczesnej p.o. dyrektor Zakładu Nieruchomości PKP SA. Przy okazji przypomniała, że działa zespół ds. podniesienia wizerunku dworca szczecińskiego, który chce odświeżyć obiekt przed sezonem.
Fot.Sebastian Wołosz/ AG
Jeszcze w 2002 roku władze Szczecina zapowiadają, że dworzec główny przestanie straszyć turystów. Miasto porozumiało się z PKP, ustalono nawet harmonogram prac remontowych
- Podzieliliśmy prace na etapy - wyjaśniał ówczesny wiceprezydent Andrzej Gajda. - Pierwszy z nich będzie kosztował 480 tys. zł i zostanie sfinansowany po równo przez miasto i PKP.
W Gazecie zapowiadaliśmy: naprawione zostaną niszczejące, obłażące z farby wiaty i zaniedbane nawierzchnie peronów, pojawią się pojemniki na piasek. Wyremontowane będzie wnętrze holu i poczekalni, wypięknieje elewacja dworca. Efekty prac będą widoczne w przyszłym roku, a zakończenie tego etapu zaplanowano na połowę 2003 r. Na razie jednak trwają uzgodnienia finansowe. Prawdopodobnie w przyszłym roku zmodernizowane będzie też obskurne przejście podziemne łączące perony.
Nic z tego nie wyszło
Fot. Dariusz Gorajski / AG
Szczecinianie nie uwierzyli zresztą w te obietnice. Oto kilka głosów z tamtych czasów z forum szczecińskiej Gazety Wyborczej.
Rychu: Bzdura. Bzdura. Bzdura. Następny element kampanii wyborczej. Zupełnie jak pseudomarina. Do października będzie obiecywane, że dworzec będzie pomalowany. A po październiku miasto stwierdzi, że nie może dogadać się z PKP. Ale za to obieca.
Laufer1: Rychu. Nie napiszę nic istotnego z wyjątkiem poparcia, bo wszystko powiedziałeś. Oczywiście, że to bzdury, bzdury, bzdury. Najśmieszniej brzmi: Zespół negocjacyjny ds. remontu dworca PKP.
Gryf: Ten remont powinien być przeprowadzony co najmniej kilka lat wcześniej. Proponuję urzędnikom, aby łańcuchami przykuli się do swoich biurek, a nie wygadywali przedwyborcze banialuki. Albo jak im tak bardzo na naszym mieście zależy, sami zakasali rękawy i pomalowali dworzec PKP w Szczecinie.
Rychu: Przestań, bo jeszcze to zrobią. Zaprzyjaźnieni przedsiębiorcy dostarczą farbę, pędzle i pozostałe materiały - w zamian za obiecane wygrane przetargi. A urzędnicy, w przeddzień wyborów, zrobią to na rzecz Jaśnie Oświeconego Miłościwie nam Panującego Obecnego Prezydenta.
Prezydentem był wówczas Edmund Runowicz, który wkrótce ustąpi Marianowi Jurczykowi.
Fot. Dariusz Gorajski / AG
Jedyną dużą inwestycją, która została wykonana po wojnie na szczecińskim dworcu, był peron czwarty. Przeznaczony został do przyjmowania pociągów regionalnych. Peron czwarty wciąż obsługuje pociągi regionalne, same składy też niewiele się zmieniły. Niektóre zostały zmodernizowane, część ma po prostu tylko inny kolor.
A dlaczego nie doszło do zapowiadanego remontu? Tak o tym pisaliśmy w Gazecie w marcu 2003 roku:
- Były prowadzone rozmowy - mówi Teresa Pyzik, dyrektor PKP SA Zakład Gospodarowania Nieruchomościami w Szczecinie. - Dokument był podpisany przez Polskie Linie Kolejowe i Zakład Nieruchomości PKP. Brakuje podpisu miasta.
W magistracie o porozumieniu niewiele wiadomo. Przygotowywał je zarząd Edmunda Runowicza, a nowy prezydent Marian Jurczyk jeszcze się sprawą nie zajął.
- Już poinformowałam kolegium prezydenckie o problemie - mówi Łucja Dziedzic-Król, rzecznik prasowy prezydenta Szczecina. - I zostało wpisane do kalendarza, ale temat jeszcze nie był dyskutowany. Być może prezydent podda go pod rozważania radzie konsultacyjnej. Dworzec to sprawa bulwersująca i na pewno zostanie omówiona.
Teresa Pyzik, która objęła stanowisko dyrektora w PKP na początku tego roku, przyznaje, że kwoty wyasygnowane na remont zgodnie z niezawartym porozumieniem były tak nieznaczne, że i tak niewiele by się zmieniło. Pani dyrektor ma swój własny pomysł na dworzec:
- Z Zakładem Przewozów Regionalnych podjęliśmy rozmowy na temat opracowania koncepcji przebudowy wnętrza dworca - mówi. - ZPR ze względu na dużą konkurencję będzie likwidować usługę związaną z przesyłkami. Zwolnione w ten sposób zaplecze dworca chcemy zagospodarować. Zamierzamy tam urządzić salę operacyjną i kasy biletowe.
Dzięki przeniesieniu kas zwolniłaby się przestrzeń między wejściami do budynku dworca, którą można by wykorzystać komercyjnie.
- Ale potrzebny jest kapitał - uważa Pyzik. - Po opracowaniu koncepcji będziemy wiedzieć, jakie kwoty wchodzą w grę, ale już trzeba zacząć szukać inwestora, może wśród sieci sklepów? Dopiero gdy ta sprawa zostanie załatwiona, będzie można mówić o remoncie dworca.
Fot. Cezary Aszkiełowicz / AG
We wrześniu 2004 temat powraca. I znów to szumne zapowiedzi. - Dworzec główny będzie wyremontowany - zapowiadają szefowie kolejowych zakładów. Najpierw hol główny, później elewacja i zabytkowe zadaszenia peronów.
- Jeśli spełnią się te obietnice, efekty zobaczymy przed następnymi wakacjami - piszemy w Gazecie.
Plany są takie:
Remont mają przeprowadzić dwie spółki: Zakład Linii Kolejowych (zadaszenia na peronach) i Zakład Gospodarowania Nieruchomościami PKP (hol główny i elewacja budynku dworca).
Główna zmiana to hol, który czeka kompletne przemeblowanie. Kasy biletowe przeniesione będą w miejsce byłej części bagażowej na końcu sali, zaś cały hol (łącznie z poczekalnią) zostanie przekształcony w część komercyjną. Mają tam się znaleźć punkty usługowe, gastronomia i sklepiki. Zmieni się też wygląd zewnętrzny budynku dworca - zabytkowa fasada zostanie ocieplona i pomalowana. Spółka nie zdradza jednak szczegółów:
- Wszystko jest w fazie projektowania - zastrzega Halina Laskowska, zastępca dyrektora PKP SA, Zakład Gospodarowania Nieruchomościami w Szczecinie. - Ostatecznej koncepcji jeszcze nie uzgodniliśmy. Wciąż pracujemy nad aranżacją wnętrza, myślimy też, jak wykorzystać część podziemną dworca. Przyszły sezon chcielibyśmy już otworzyć z nowymi kasami.
Do remontu przymierza się też druga spółka - Zakład Linii Kolejowych w Szczecinie, której podlegają perony i tunel dworcowy.
- Remont przynajmniej dwóch wiat planujemy w przyszłym roku - mówi Jan Wojtkun, dyrektor ZLK w Szczecinie. - Zamiary są poważne, mamy gotowe projekty techniczne, czekamy tylko na środki w budżecie.
Środków najwyraźniej nie było, bo dworzec dalej straszył
Fot. Cezary Aszkiełowicz / AG
W 2006 roku sprawa remontu dworca jest już paląca. Szczecinowi przyznana została organizacja finału The Tall Ships Races. A jak tu przyjmować gości w tak paskudnym miejscu?
Niespodziewanie udaje się wyszarpać na remont dworca 10 milionów złotych z budżetu państwa. Stało się to na jednym z posiedzeń sejmowej komisji finansów publicznych.
- Prosił o to poseł Grzegorz Napieralski - zdradził wówczas Stanisław Stec, poseł SLD, wiceprzewodniczący komisji. - Dworzec w Szczecinie to jeden z dwóch, które wymieniliśmy w naszym wniosku. Drugi z nich - to poznański, również wymagający natychmiastowej renowacji.
Poprawka przeszła paroma głosami.
Kolej była tą decyzją zdumiona.
- Nie wierzę, żeby przeszła - przyznał Gazecie kompletnie zaskoczony Ryszard Pluciński, zastępca dyrektora Rejonu Dworców Kolejowych w Poznaniu, któremu podlegał obiekt w Szczecinie. - To dla mnie informacja całkiem nowa, nic o tym nie wiedziałem. Nie zwracaliśmy się o pomoc w sprawie dworców. Lobbowaliśmy oczywiście, ale nie o takie szczegóły, chodziło nam raczej o generalną sytuację.
Pieniądze udało się wydać sensownie. Dworzec zyskał m.in. nową elewację, poprawiono także estetykę głównego holu. Koszmarnie brzydki sufit został zasłonięty płachtami materiału przypominającymi żagle. Wyszło zgrabnie i żagle zakrywają sufit do dziś.
Fot. Dariusz GORAJSKI / AG
Warto jeszcze przypomnieć awanturę do jakiej doszło w Sejmie w związku z zatwierdzeniem przekazania 10 mln złotych na dworzec w Szczecinie. Poprawka przeszła dzięki porozumieniu zachodniopomorskich posłów. Wszyscy nasi posłowie byli za, tylko nie ci z PiS-u.
- Trzeba było szukać sojuszników w innych klubach parlamentarnych - opowiadał Gazecie Grzegorz Napieralski (SLD, inicjator poprawki), który do współpracy namówił Sławomira Nitrasa z PO i Rafała Wiecheckiego z LPR, a ci z kolei swoich kolegów klubowych. Nieugięci pozostali jednak posłowie PiS-u. Żaden z czwórki zachodniopomorskich parlamentarzystów PiS-u nie poparł szczecińskiej poprawki.
- Bo jest absurdalna - tłumaczył Joachim Brudziński, poseł PiS-u. - I to z dwóch powodów. Po pierwsze: nie można przekazać pieniędzy budżetowych PKP w ten sposób, a po drugie to jest zwykłe targanie sukna, jakim jest budżet. To była jedna z ponad dwustu poprawek, gdyby one wszystkie przeszły, państwo przestałoby funkcjonować. Dlatego głosowaliśmy przeciwko.
Poseł LPR-u Rafał Wiechecki był zbulwersowany: - Niezagłosowanie za tą poprawką to dopiero nieodpowiedzialność. Mamy najgorszy dworzec w Polsce, jest realna szansa to wreszcie zmienić, a te 10 mln zł w skali budżetu to naprawdę kropla i zasłanianie się budżetem w tej sprawie jest tylko pretekstem.
Fot. Cezary Aszkie?owicz / AG
Jeszcze zanim rozpoczął się finał TSR w 2007 roku szczecinianie usłyszeli o kolejnym, tym razem szalenie ambitnym, projekcie zakładającym całkowitą przebudowę dworca.
- Szczecin jest na liście miast, których dworce PKP chce zmodernizować przed Euro 2012 - poinformował Gazetę w maju 2007 roku Michał Wrzosek, rzecznik PKP.
Plan był taki:
Hala dworcowa wraz z kasami, poczekalnią itp. znajdzie się nad peronami. Natomiast obecny budynek dworca miałby być przeznaczony na inne funkcje. Pod peronami planowany był dwupoziomowy parking.
Nowa hala dworcowa zyskałaby nowe połączenia drogowe z reszta miasta. Z ul. 3 Maja do ul. Kolumba prowadziłby wiadukt zaś przedłużeniem ul. Narutowicza byłby most prowadzący na Kępę Parnicką (wyspę naprzeciwko obecnego dworca). Na kępę można by też dostać się pieszo kładką wychodzącą z nowego dworca.
Koncepcja zakładała zmianę otoczenia dworca w nowoczesne centrum miasta. W miejscu lokomotywowni stanąłby 26-piętrowy biurowiec, a przed nim powstałby plac dworcowy pełniący funkcję węzła komunikacyjnego - z przystankami tramwajowymi i autobusowymi, postojem taksówek, a w dalekiej przyszłości nawet stacją metra. Od targowiska Tobruk przez ul. Potulicką miałyby stanąć hotele, biurowce, obiekty handlowe i usługowe. To nie wszystko. Przy dworcu miałaby powstać także przystań białej floty.
Kolej zapewniała, że chętnych do wyłożenia pieniędzy na modernizacje dworców nie brakuje.
Okazało się to jednak tylko kolejną, piękną bajką.
Przez ostatnie kilka lat kolej krok po kroku doprowadziła dworzec i perony do porządku. Wyremontowane zostały m.in. wiaty. Pojawiły się także wyświetlacze informujące o odjeżdżających i przyjeżdżających pociągach. Teraz jest szansa na kolejną, dużą inwestycję. Modernizacja dworca jest na liście projektów unijnego Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko. PKP otrzyma z dzielnych przez MRR unijnych funduszy dotację w wysokości 97 mln złotych. Cała inwestycja została oszacowana na 171 mln zł.
Projekt obejmuje wykonanie dokumentacji technicznej i projektowej oraz wykonanie robót budowlano-montażowych w zakresie przebudowy budynku dworca oraz infrastruktury torowo-peronowej - czytamy w krótkim opisie projektu na liczącej kilkaset stron liście POIiŚ. Co to oznacza konkretnie? Według informacji PKP przekazanych kilka miesięcy temu do Ministerstwa Infrastruktury zakres planowanych prac obejmuje: przebudowę budynku dworca, wymianę nawierzchni na peronach, przedłużenie i zmianę geometrii toru przy peronie drugim, przebudowę kładki dla pieszych, modernizację tunelu, wymianę instalacji, renowację muru oporowego. Cały obiekt ma być dostosowany do potrzeb osób niepełnosprawnych, a nowa kładka będzie wyposażona w windy.
Według wcześniejszych zapowiedzi PKP inwestycja ma się rozpocząć w połowie 2013 roku. Musi zostać zakończona i rozliczona do końca roku 2015
Fot. Łukasz Węgrzyn / Agencja Gazeta
Materiał promocyjny
Materiał promocyjny
Materiał promocyjny
Dzisiejsza gazeta (e-wydanie)
Wszystkie komentarze