Muzycy i ich instrumenty. Miłość bez krzyków, narzekań i warunków

O gitarze mówi się, że to instrument najbliższy sercu, bo się go trzyma w taki sposób.
Piotr Pałac nie był pewien, czy chce kontynuować edukację muzyczną w szkole średniej. W Filharmonii po raz pierwszy w Szczecinie wykonywany był Concerto de Aranjuez, na gitarę solo i orkiestrę. Grał Jerzy Koenig, który był wyróżniającym się studentem gitary w Katowicach. Kto nie płacze przy Concerto de Aranjuez?
-Wyszedłem oszołomiony -pamięta Piotr Pałac, dziś gitarzysta klasyczny, twórca Wiosennych Koncertów Gitarowych na Zamku. Kiedy sześć lat później Koenig znów przyjechał do Szczecina, Piotr Pałac nie mógł być na koncercie, bo zdawał egzaminy wstępne na uczelnię w Warszawie, ale pomyślał, że to musi być jakiś znak.
David Russell, gitarzysta, którego podziwia Piotr Pałac, tłumaczy, że z graniem jest jak z posługiwaniem się łyżką, trzeba wyrobić w sobie umiejętność, która stanie się czymś oczywistym.
Czeka na nową gitarę. Zamówił ją u jednego z najlepszych lutników na świecie, Polaka, który mieszka w Niemczech, Bogusława Teryksa. -Mówię mu: ''musisz wziąć głęboki oddech, żeby ten instrument też głęboko oddycha' -uśmiecha się. -Teryks swoimi konstrukcjami przekracza granice, które do tej pory charakteryzowały możliwości gitary. Jego instrumenty są niezwykle nośne, a zarazem mają przepiękną paletę barw. A przy tym dba o stronę wizualną, robi przepiękne dzieła sztuki. Nic, tylko przytulać.
Czy Szczecin gitarami stoi? -Jest Jakub Kościuszko, który prowadzi też wydawnictwo, które wydaje piękne płyty gitarowe. Duet gitarowy Dawid Pajestka i Maciek Kostecki. No i Krzysztof Meisinger -wylicza. -Jak przyjechał na warsztaty Łukasz Kuropaczewski, nasz guru polsko-światowy mówi: ''Do jaskini lwa przyjechałem''.

Harfa, podobnie jak gitara, jest instrumentem strunowym szarpanym, w kształcie stylizowanego trójkąta, który wypełnia 47 strun w trzech kolorach, ''c'' są czerwone, ''f'' czarne, pozostałe: naturalne. Najpiękniej się gra na strunach flaczanych. Harfiści w odróżnieniu od gitarzystów nie szarpią ich paznokciami, ale opuszkami palców, żeby barwa dźwięków była ciepła. -Będziesz miała bąbel na bąblu na paluchach- mówiła kiedyś siostra do Barbary Stalmierskiej, jedynej harfistki w Filharmonii w Szczecinie. -Harfa to jest piękna i bestia -przytakuje. -Wymaga zabiegania. Samo strojenie, wyjątkowo wrażliwego na temperaturę instrumentu, wymaga przyjścia godzinę przed próbą.

Przed koncertem koledzy stoją za kulisami i rozgrywają się do ostatniej chwili. Ona nie ma takiej możliwości. Harfa stoi nastrojona na scenie. W ''Dziadku do orzechów'' Piotra Czajkowskiego pierwsza, druga część mija, ręce stygną, a ona musi czekać na scenie i po prawie pół godzinie nagle ruszyć z kadencją, którą trzeba grać bardzo szybko.

Pracowała kilkanaście lat w Operze. Jedna z pierwszych prób, z dyrektorem Jerzym Michalakiem. Przygotowują ''Toskę''. Przerwał: ''Pani Basiu, to nie etiuda''. -Opera daje najlepszą szkołę gry w zespole. Dyrygent, śpiewacy, inni muzycy. Kapitalna szkoła współgrania -mówi.

Na inaugurację sezonu nowy dyrektor artystyczny Filharmonii Rune Bergmann wybrał V Symfonię cis-moll Gustava Mahlera. Była napisana w połowie, kiedy kompozytor poznał najpiękniejszą Wiedenkę Almę, w której się zakochał. Czwartą część napisał na smyczki i harfę. Krytycy nazywają ją listem miłosnym. Uwiódł nią serce tej damy, która została jego żoną (a potem muzą, i kochanką wielu innych artystów, m.in. architekta Waltera Gropiusa, malarza Oskara Kokoschki). Prawykonanie Symfonii w 1904 zakończyło się klapą, a rozgoryczony Mahler zanotował: ''Symfonia jest przeklęta, nikt jej nie rozumie. Chciałbym zadyrygować nią pięćdziesiąt lat po mojej śmierci''. -Boże jak to dobrze, że my coś tak pięknego rozumiemy -wzdycha Barbara Stalmierska. -Zawód muzyka to jest ciągła radość wnikania w muzykę. Ja nie pracuję, ja to kocham.

Harfa stoi w sypialni państwa Stalmierskich.

Na czerwonym dywanie wysiada z limuzyny efektowna blondynka w sukience z czerwonych cekinów. Ciągnie za sobą futro. Na zdjęciu jest jeszcze napis ''O romansach i sławie najpiękniej opowiada viola di amore -Emilia Goch, altowiolistka''. -Ludzie lubią takie rzeczy. Te cekiny to nie do końca mój styl- mówi spłoszona.

Altowioliści, jak blondynki, są bohaterami niewybrednych żartów, że to nieudani skrzypkowie.

-To jest krzywdzące. Altówka jest trudniejszym instrumentem od skrzypiec. Większym, wymaga większej siły, niewygodnym dla lewej ręki -protestuje Emilia Goch, altowiolistka. Ona altówkę poznała dopiero po liceum, była skrzypaczką. -Dopadły mnie problemy. Skrzypce serce złamały. Na rok zostawiłam granie -wspomina. Ukochany profesor Dominik Rutkowski namówił ją, żeby spróbowała z altówką. Brzmienie altówki jest głębokie i przyjemnie ciepłe. Muzyka wypełniła pustkę. -Tak mi zaskoczyło, że w cztery miesiące się przygotowałam i zdałam w Poznaniu od razu na drugi rok altówki.

Na wakacje zarabiała, grając na ulicy, a ludzie pytali, co to za instrument. Krążą dowcipy, że altówka powstała, bo lutnik przez pomyłkę naciągnął struny na futerał skrzypiec. Altówka i skrzypce wyewoluowały z jednej rodziny. -Miałam 20 lat, pojechałam do Chin z orkiestrą z Niemiec, byłam jedyną Polką, nie znałam języka. Ale muzycy to rodzina. Jak gdzieś widzę kogoś z instrumentem, to czuję, że jest mi bliższy -tłumaczy. ? Nie mogę sobie wyobrazić życia bez muzyki. Muzyka to 90 proc. tego, kim jestem. Marzenie to móc cieszyć się tym zawodem.

Wyszła za mąż, za portugalskiego skrzypka. Emanuel Salvador był gościem cyklu ''Wielcy koncertmistrzowie'' kameralistów Baltic Neopolis Orchestra, kameralistów, których prowadzi. -Tylko w podróż poślubną, na pięć dni pojechałam bez altówki -mówi. -Wcześniej nie zdarzyła mi się podróż bez instrumentu.

Apollin, bóg sztuki, wolał struny liry, Dionizos, bóg wina i radości- fujarki, piszczałki, flety. W orkiestrze obój jest instrumentem wiodącym. Podaje większość tematów lirycznych.
-Dźwięk oboju powinien nieść się ponad orkiestrę, nie może być przez nią przykryty, stłamszony -mówi Piotr Kokosiński, oboista Filharmonii w Szczecinie. W szkole muzycznej w Chorzowie uczył się gry na perkusji. Klasy perkusji i oboju dzieliła ściana. -Urzekła mnie barwa instrumentu. Zaprzyjaźniłem się z nauczycielem -wspomina.
Współczesny obój wynaleziony został w XVII w., lecz miał swojego poprzednika w szałamai z XII stulecia, a swoje korzenie w starożytnym Egipcie i Rzymie. Bach napisał 200 partii solowych na ten instrument. Obój dużą rolę odgrywa w muzyce filmowej, przykładem przewodni temat ''Misji'' Ennio Morricone. Piotr Kokosiński był na ostatnim roku studiów w Katowicach, kiedy w Filharmonii w Szczecinie zrobił się wakat dla oboju.
W domu mało ćwiczy, woli w Filharmonii. Lepsza akustyka?
-Akustyka w garderobach nie może być dobra, bo taka sucha, bez pogłosu bardziej pomaga w ćwiczeniu. Nie daje ukryć niedoskonałości -tłumaczy. Uczy w szkole muzycznej I stopnia przy al. Wojska Polskiego. -Lubię kształtować od podstaw, uczę oddychania, dmuchania w stroiczek, nut na pięciolinii. Widzę efekty -cieszy się. A ja pytam o cienie. -Praca wymaga ćwiczenia, indywidualnej pracy, zaparcia, systematyczności -odpowiada. -A poprzedza ją najdłuższa edukacja od 6.-7. roku życia. -Muzyki nie można nie kochać. Wymaga poświęcenia, ale więcej daje radości. Ja mam to szczęście, że mogę obcować z nią 24 godziny na dobę.

-Ja w ogóle kocham muzykę i biorę ją z całym dobrodziejstwem inwentarza. Jak dostaję do ręki instrument, nie mogę się powstrzymać. Muszę na nim zacząć grać -śmieje się Krzysztof Baranowski, multiinstrumentalista.
Zaczyna się jak z bajki. Siedmioletni chłopak dostał na urodziny zabawkowe czerwone pianinko i od razu zaczyna na nim grać melodie. Na to babcia kupiła akordeon i zapisała go do ogniska muzycznego na Pocztowej. Akordeon był w modzie. -Jacek Wierzchowski miał z nami zajęcia z solfeża, akompaniował na pianinie. Jak usłyszałem jak on pięknie gra, akordeon poszedł w kąt -wspomina Baranowski.
Wcześnie zaczął grać i zarabiać (w I klasie szkoły średniej). -Śmieję się, że wychowała mnie gastronomia. Idąc na spotkanie, zastanawiałem się, czy jest tu gdzieś miejsce, w którym nie grałem, bywało, że grałem w trzech knajpach dziennie -wspomina. Kilkanaście lat temu na wernisażu w Cafe Galerya wypatrzył go Adam Opatowicz, zaprosił do współpracy w Teatrze Polskim. -Ulepił mnie i dalej lepi -mówi. Dziś jest kierownikiem muzycznym TP. -Dzięki niemu poznałem Poniedzielskiego, Tyma, Czubaszek, Umer. Nie do przecenienia. Była też trąbka, gitara, teraz perkusja, którą traktuje ''jako siłownię''.
Próbował bić rekord Guinnessa w najdłuższym koncercie na fortepianie (zabrakło 2,5 godz.). Frajdą jest taperka. Z DJ-em Jazzkiem stworzyli zespół Jazzowski.
-Cena za sztukę jest wysoka. Wielki bałagan w życiu osobistym. Zawód wymaga dyspozycyjności, resztę się ignoruje -przyznaje. -Za to muzyka, to jest moja jedyna miłość, która jest w pełni odwzajemniona, która nie krzyczy, nie narzeka, nie stawia mi warunków, uwielbia mnie, jakim jestem. I daje bardzo duże poczucie spełnienia.

Co brzmi w afrykańskich bębnach? -Matematyczna złożoność afrykańskich rytmów i energetyczność -odpowiada Leszek Wiszniewski.
Widzę czasami młodych bębniarzy, którzy na ulicy zatracają się w graniu. A on się śmieje: -Są bębniarze, którzy pukają w bębny i są, którzy grają. Obrazek, który pani kreśli, kojarzy mi się z tym pierwszym. Granie na bębnach polega na ogromnej koncentracji i dużym wysiłku fizycznym. Afrykańczycy nie odpływają. To jest jak bieg na 800 m.
Najpierw była gra ''na czuja'', potem chęć usystematyzowania, nauka na warsztatach, pierwszy wyjazd do Afryki. Bębny są tam niesamowicie żywe. -Jak grasz flamenco, wypadałoby pojechać do Sewilli. Moja żona jest rodowitą Afrykanką, więc uczę się języka susu, malinke. Poznaję historię Gwinei, tradycję -tłumaczy. Pracowała w klubie, do którego poszedł na drinka, po kilku godzinach warsztatów. Mają dwóch synków. Utrzymuje rodzinę z nauki gry na bębnach: w Pałacu Młodzieży, prywatnych szkołach, domach kultury. Używa ponad trzydziestu bębnów. -Bębny mają to do siebie, że żeby osiągnąć mistrzowskie poziomy, trzeba poświęcić im wiele lat, bo to trudny instrument, ale efekt zabawy w grupie można osiągnąć po kilku zajęciach -tłumaczy Wiszniewski. I dodaje: Mam taką teorię, że nie ma ludzi, którzy są pozbawieni poczucia rytmu.
Znajomi czasami muszą grać muzykę, która nie zawsze im się podoba. -Mnie instrumenty nawet bronią przed chałturami, bo kto słyszał o zleceniach na chałtury na bębny? -śmieje się.
Tylko nie jest łatwo tak istnieć na rynku. Dlatego zamiast aerobiku chodźmy na taniec afrykański

-Saksofon zawsze był dla mnie synonimem lepszego świata. Myślałem, jak będę grał, to będę miał lepiej -mówi Sylwester Ostrowski. Jego ojciec grał na saksofonie na weselach. -Lepszy świat też mi się kojarzył z byciem marynarzem.
Równolegle skończył Liceum Morskie i Liceum Muzyczne. Pojechał do Katowic studiować jazz.
Saksofon w 1840 r. stworzył klarnecista klasyczny Adolphe Sax. Chciał w nowym instrumencie połączyć zalety dętych blaszanych i drewnianych. -W klasyce nie zdobył sobie należytego miejsca, nie ma go na stałe w składzie orkiestry symfonicznej -zauważa Ostrowski. -Ale jego brzmienie i charakter bardzo szybko zostało zaadaptowane przez jazz, gdzie zdobył bardzo ważną pozycję. Wielu wspaniałych saksofonistów kreowało jazz.
Jam session z saksofonem? -W Tokio wyszliśmy po jednym z nagrań o trzeciej nad ranem. To miasto nigdy nie śpi. Wyciągnąłem saksofon, coś zagrałem -opowiada. -Ktoś powiedział, tam moja babcia ma bar. Babcia, że tam dalej jest klub jazzowy. Tam grali jazzmani z Filipin. Półtorej godziny włóczyłem się po Tokio z grupą jakiś przypadkowo spotkanych fanów i grałem.
Dzień Muzyki spędzi w Nowym Jorku. Finalizuje płytę z Deborah Brown, która ukaże się w listopadzie. Jeden saksofon leży w domu na pawlaczu, drugi w Radiu Szczecin, gdzie ćwiczy, kilka godzin dziennie. Przed koncertami jedzie ''na zgrupowanie''. -Ćwiczę wtedy cały czas. Odkładam saksofon, tylko gdy idę spać -opowiada. -John Coltrane ćwiczył non stop, nawet między setami na koncertach, kiedy schodził do garderoby. Sonny Rollins mieszkał w posiadłości, na terenie której miał dobudowane studio. Mówił ''to ja idę ćwiczyć'', wracał po trzech dniach. ''Ćwiczyć'' oznaczało wyłączyć się z rzeczywistości i skupić na muzyce.
Problemy muzyka? -Dzisiaj wszyscy chcą szybko. Nagrywać, wrzucać na YouTube i za dwa dni mieć milion odsłon -mówi. -Tymczasem muzyka to proces. Do koncertu przygotowujemy się tygodniami, do płyty miesiącami. To wszystko idzie pod prąd do obecnej rzeczywistości, co stawia przed muzykami wyzwanie. Jak połączyć poziom mistrzowski, proces twórczy, który musi trwać i nie da się go przyspieszyć z tym, żeby być pierwszym on line?