Obecna nazwa ulicy jest kopią tej przedwojennej, historycznej, która brzmiała Nemitzer Strasse. Nazwa pochodziła od wsi Nemitz (Niemierzyn), do której prowadziła droga. W 1945 roku nadano jej nazwę ulicy Wilsona, którą zmieniono w marcu 1952 roku na miano ulicy Rewolucji Październikowej. Do historycznej nazwy wrócono decyzją rady miasta 28 lutego 1991 roku.
Na zdjęciu poniżej odcinek ul. Niemierzyńskiej widziany od strony ul. Krasińskiego. Widok na skrzyżowanie z obecnymi ulicami Żupańskiego (po lewej) i Lenartowicza (po prawej)
sedina.pl
Spacer przez ulicę Niemierzyńską zaczynamy na skrzyżowaniu z ul. Krasińskiego skąd pójdziemy w kierunku ul. Arkońskiej.
Jesteśmy na narożniku ul. Niemierzyńskiej i Krasińskiego. Wyróżnia się tu budynek z czerwonej cegły, który stoi przy tej ostatniej ulicy. To część dawnej fabryki rodziny Stoewerów. Pozostałości fabrycznych budynków możecie też zobaczyć w podwórzu. Podobne stały na pustym dziś narożniku obu wspomnianych ulic. To właśnie tu rodziło się imperium rodziny Stoewerów, które było jednym z symboli przemysłowego Szczecina.
sedina.pl
Przybyły do Szczecina z Pyrzyc Bernhard Stoewer zaczął od otwarcia w 1858 roku przy obecnej ulicy Wyszyńskiego warsztatu, w którym naprawiał maszyny do szycia. Był jednym z pionierów ich produkcji. Pod koniec XIX przeniósł rozrastającą się firmę do niepozornego budynku na zapomnianym dziś narożniku ulic. W 1893 r. na rynku pojawiają się rowery marki Gryf oraz maszyny do pisania firmy Stoewer, a fabryka została rozbudowana.
Andrzej Kraśnicki jr
Naehmaschinenfabrik Bernhard Stoewer rozrosła się wzdłuż obecnej ul. Krasińskiego, Niemcewicza i na narożniku z Niemierzyńską, gdzie miejsce niepozornego budynku zajął potężny, fabryczny kompleks. Wkrótce powstała druga część rodzinnego imperium - fabryka przy obecnej al. Wojska Polskiego, gdzie synowie Stoewera rozkręcili produkcję samochodów stając się jednymi z pionierów motoryzacji.
Niemiecki napis echte Biere wciąż jest dobrze widoczny na ścianie kamienicy stojącej na rogu ul. Niemierzyńskiej i Barnima. Oznacza prawdziwe piwa. To pamiątka z czasów, gdy w narożniku kamienicy działał sklep, a na Niebuszewie działał nie jeden browar. Ten najbardziej znany - Elysium działał od 1871 roku przy obecnej alei Wyzwolenia, blisko obecnego gmachu poczty i ronda Giedroycia. Z kolei przy ul. Kadłubka od 1865 roku piwo produkowała firma Hermana Pachtera, który jednak później sprzedał firmę spółce Elysium. Przed zniszczeniem w czasie II wojny światowej niebuszewski browar rozciągał się także na terenach wzdłuż ul. Niemcewicza na wysokości Hali Piastowskiej.
Wróćmy do kamienicy. Mieszkańcom Niebuszewa kojarzy się przede wszystkim ze skupem surowców wtórnych, który działał tu przez dziesięciolecia. Budynek nigdy nie przeszedł remontu. Wymieniona została jedynie część okien.
Andrzej Kraśnicki jr
W 2015 roku okazało się, że Zarząd Budynków i Lokali Komunalnych chce wyburzyć kamienicę, podobnie jak i kilka sąsiednich. We wszystkich przypadkach ZBiLK wspierał się ekspertyzami budowlanymi wskazującymi, że: stan techniczny lokali mieszkalnych jest zły, a same budynki pod względem technicznym są wyeksploatowane i nie spełniają współczesnych warunków bezpieczeństwa oraz warunków sanitarno-epidemiologicznych.
Decyzja będąca konsekwencją nie inwestowania w starą zabudowę Niebuszewa wzbudziła wiele kontrowersji.
Potężna wyrwa w ścianie i wyłaniające się z ciemności fotele. Tak wielu mieszkańców Niebuszewa zapamiętało kino Polonia.
Kino powstało na tyłach kamienicy przy Nemitzer Strasse 28 (obecnie ul. Niemierzyńska 28) w latach 30. XX wieku. Nazywało się wówczas Alhambra, a jego właścicielem był Paul Eichorn.
Kino przetrwało wojnę i to tu 22 lipca 1945 roku polskie władze zorganizowały pierwszy seans w polskim Szczecinie. O godz. 18 w kinie nazwanym Polonia wyświetlony został radziecki film Sekretarz Rejkomu opowiadający o radzieckiej partyzantce.
W 1950 roku kino przemiano na Młoda Gwardia ale do Polonii wrócono wraz z końcem stalinizmu.
Katastrofa nastąpiła w połowie lat 80. XX wieku. W wyniku kopania w sąsiedztwie wykopu pod fundamenty wieżowca pękła i osunęła się ściana sali kinowej. Zdecydowano o rozbiórce. Pamiątką jest jedynie kamienica frontowa, w której mieściła się kasa, biuro i przez którą wchodziło się do sali.
Ul. Niemierzyńska 7. Niepozorna, zaniedbana, odpychająca kamienica. Tu na parterze mieszkał Józef Cyppek znany jako rzeźnik z Niebuszewa - postać wokół którego powstało mnóstwo legend.
Zaczęło się 11 września 1952 r. Wtedy milicjanci poszukujący zaginionej 20-letniej Ireny J. trafili do mieszkania przy ulicy Wilsona 7. Jeden z nich pisze w swoim notatniku: W pokoju na kanapie leżą zwłoki kobiety z odciętą głową, rękami i nogami. Ręce i jedno udo przy szafie. Na półce przy kaflowej kuchni miska do połowy wypełniona czerwoną cieczą. Obok maszynka do mielenia mięsa ze śladami mielenia. Na talerzach serce i wątroba ludzka. Obok sałatka z pomidora.
Andrzej Kraśnicki jr
Cyppek, ślusarz z zajezdni Pogodno, był z pochodzenia Niemcem. I prawdopodobnie dlatego władza chciała zamknąć sprawę szybko i bez rozgłosu. Proces utajniono: Okoliczności mogłyby wywołać niepokoje społeczne - uznał sąd. Sześć dni po zabójstwie morderca został osądzony i skazany na śmieć. Powieszono go w listopadzie, dwa miesiące po zamordowaniu kobiety, która była jego sąsiadką. Nie sprawdzono czy mógł mieć na sumieniu jakieś inne zbrodnie, nie dociekano dlaczego pokroił i zmielił ciało ofiary. Z przecieków ze śledztwa narodziła się legenda według której Cyppek zabił więcej osób, a ludzkie mięso po przemieleniu sprzedawał niemieckim handlarzom na bigos. Odcięte głowy topił w Rusałce (tak zrobił z ostatnią ofiarą). Do dziś nie wiadomo ile jest prawdy w opowieściach o serii zabójstw, poza całkiem prawdopodobną tezą, że Cyppek był kanibalem.
Ciekawą niespodziankę kryje podwórko, w którym stoi niewielki domek o częściowo szachulcowej konstrukcji. Mała perełka wśród marnej zabudowy.
Andrzej Kraśnicki jr
W czasie przerwy biegało się tu z pobliskiej szkoły po słodycze. Kawiarnia Truskawka działała w kamienicy na rogu ulic Niemierzyńskiej i Lenartowicza. Jeszcze kilka lat temu pod tą sama nazwą działał osiedlowy sklep spożywczy uznawany przez okolicznych mieszkańców za towarzyskie serce okolicy. Teraz pomieszczenie stoi puste. Warto spojrzeć wyżej. Od strony ulicy Lenartowicza elewacja kamienicy potrzaskana jest od pocisków.
Andrzej Kraśnicki jr
To nie jest pamiątka wojenna ale już powojenna. Lata 1945-1947 to okres, w którym strzelaniny (szczególnie w 1945 roku) były na porządku dziennym (a szczególnie nocnym). Napady, porachunki różnego rodzaju band sowieckich, niemieckich i polskich nie ominęły także Niebuszewa.
Nie wszystkie kamienice przy ul. Niemierzyńskiej wyglądają jednak jak rudery. Warto zwrócić uwagę na położoną niemal vis a vis kamienicę, która powstała w 1903 roku. Świadczy o tym data budowy umieszczona na elewacji utrzymanej w całkiem przyzwoitym stanie.
Andrzej Kraśnicki jr
Jeszcze w latach 70. XX wieku planowano jej rozbudowę. Potem coraz bardziej popadała w ruinę. Dziś stara zajezdnia tramwajowa przy ul. Niemierzyńskiej to najbardziej oryginalny muzealny obiekt w Szczecinie.
Zajezdnia Niemierzyn została zbudowana w 1907 roku wg projektu dwóch berlińskich architektów Griesbacha i Steinmetza. Jest najpiękniejszym obiektem tego typu w Szczecinie. Efekt zawdzięcza spadzistemu dachowi z przeszklonym frontonem, gdzie umieszczono duży zegar. Była przebudowana dwa razy: w 1912, a następnie na przełomie 1929/30. Od tego czasu już niewiele się zmieniało w jej wyglądzie i infrastrukturze (zachował się m.in. układ torowy).
sedina.pl
Zajezdnia to nie tylko remiza tramwajowa, ale także kamienica przyległa do ulicy. W kamienicy tej przed wojną znajdowała się pracownia krawiecka szyjąca mundury dla tramwajarzy.
Andrzej Kraśnicki jr
Z Niemierzyna po wojnie wyruszyły na trasę pierwsze tramwaje (o tym w kolejnym slajdzie). Brak remontów doprowadził do stopniowej degradacji zajezdni. W 1979 roku zlecono więc opracowanie dokumentacji na rozbudowę zajezdni Niemierzyn. Kryzys uniemożliwił realizację tych planów. Zajezdnia obsługiwała linie tramwajowe 3, 4, 11, 12.
Zajezdnia Niemierzyn w 2007 roku obchodziłaby 100-lecie istnienia. Nie doczekała się swoich setnych urodzin, bo 1 października 2004 roku została zlikwidowana - tego dnia na trasę wyjechał z niej ostatni tramwaj.
Agencja Gazeta
Pracowników i tabor przeniesiono do zajezdni Pogodno i Golęcin. Staraniem Szczecińskiego Towarzystwa Miłośników Komunikacji Miejskiej, MZK Szczecin, Urzędu Miasta, Muzeum Narodowego 1 stycznia 2006 roku obiekt został przejęty przez nowo utworzone Muzeum Techniki i Komunikacji Zajezdnia Sztuki. W maju 2009 roku rozpoczęły się prace remontowe i adaptacyjne.
Agencja Gazeta
Hala została podzielona na części. W jednej z nich są kasy, szatnia, toalety i sklepik. Dalej znajdują się trzy sale wystawowe różnej wielkości. Nad boczną halą wybudowano pomieszczenie na kawiarnię. Największa hala zajezdni, zwieńczona zabytkowym zegarem, który po renowacji działa jak za dawnych lat, przeszła niewielkie zmiany. Zachowano tory, pod którymi są kanały. Zostały przykryte szklaną podłogą (szkło pancerne o nośności 500 kg). W hali głównej pozostawiono wyposażenie, np. suwnice. Tu wystawiane są tramwaje, autobusy, auta osobowe itp. Warsztat do konserwacji i napraw muzealnych eksponatów jest z lewej strony hali głównej. Jest tam pomieszczenie socjalne. Na tyłach zajezdni znajdują się pomieszczenia pracowników administracji.
Andrzej Kraśnicki jr
Z zajezdnią i ulicą Niemierzyńską związana jest historia pierwszej linii tramwajowej uruchomionej w powojennym Szczecina.
Już 4 i 5 maja 1945 roku do Szczecina przyjechała z Poznania 23 osobowa delegacja tramwajarzy. Zawirowania wokół tego czy miasto będzie polskie czy jednak niemieckie, dwukrotna ewakuacja polskich władz, powszechny bandytyzm i zniszczenia sieci sprawiły, że dopiero w sierpniu udało się przygotować pierwsze dwa kawałki linii. Szacuje się, że uszkodzenia i zniszczenia objęły aż 45 proc. linii.
12 sierpnia tramwaj linii 3 uroczyście, z udziałem prezydenta Piotra Zaremby, przejechał z zajezdni Niemierzyn na Bramę Portową (ruszyła też linia 7 z Hutnicznej na ul. Mickiewcza (do ruin wiaduktu nad torami). Radość nie trwała długo. 6 września radziecko-niemiecka obsługa elektrowni odcięła dostawę prądu do miasta. Wozy ściągnięto do zajezdni przy pomocy koni. Prąd wrócił do sieci dopiero 4 października.
Uruchomienie po wojnie linii tramwajowej upamiętnia niewielki pomnik, który w 1975 roku ustawiony został na terenie zajezdni. Zaprojektował go pracownik zajezdni Bogusław Iwanowski.
Andrzej Kraśnicki jr
Linia tramwajowa i sama ulica Niemierzyńska do 2012 roku uchodziła za jedną najbardziej zrujnowanych.
Andrzej Kraśnicki jr
Przedwojenna trasa została zmodernizowana w 1968 roku. Między nowymi torami i na ich obrzeżach ułożone zostały betonowe płyty. Co ciekawe modernizacja została przeprowadzona bez przerywania ruchu tramwajów. Odbyła się etapami, a na poszczególnych odcinkach tramwaje poruszały się w obu kierunkach po jednym torze.
sedina.pl
W 1994 roku stan torów na Niemierzyńskiej był tak katastrofalny, że od 3 stycznia tramwaje linii 3 kierowano na pętlę przy Dworcu Niebuszewo, a na wakacje w ogóle zawieszono. Od listopada trójka dojeżdżała tylko do zajezdni. W ciągu dwóch lat trasę do Lasu Arkońskiego nieco połatano i w połowie lipca 1997 tramwaje wróciły na swoją stałą linię. I tak było do marca 2011 roku, kiedy rozpoczęła się długo oczekiwana modernizacja ulicy (a także fragmentu ul. Krasińskiego i całej ul. Arkońskiej).
Fot. Łukasz Kasprzyk
Andrzej Kraśnicki jr
Modernizacja zakończyła się jesienią 2012 roku. 22 września trójka wróciła do Lasu Arkońskiego. Dziś dojeżdża tam także tramwaj linii 10.
Andrzej Kraśnicki jr
To dziś park, który rozciąga się między ul. Niemierzyńską, a ul. Słowackiego. Zaczyna się zaraz za Muzeum Techniki i Komunikacji po lewej stronie ulicy. Cmentarz w tym miejscu założony został w 1868 roku. Nazywany był Nemitzer Friedhof (Cmentarz Niemierzyński). Kilka razy zwiększano jego rozmiar aż do osiągnięcia wymiarów obecnego parku.
sedina.pl
Pochowano tu m.in. prof. Roberta Prutza (1816-1872) - nietuzinkową postać szczecińskiej i nie tylko kultury.
sedina.pl
Ten absolwent szczecińskiego Gimnazjum Mariackiego oraz uniwersytetów w Berlinie, Halle i Wrocławiu wiele podróżował. W Hamburgu był głównym dramatopisarzem tamtejszego Teatru Miejskiego. W Halle był profesorem na tamtejszym uniwersytecie. W 1859 roku wrócił do rodzinnego Szczecina, gdzie aktywnie uczestniczył w życiu kulturalnym miasta. Zajmował się pisarstwem ale też intensywnie agitował za zjednoczeniem Niemiec. Redagował wiele pism o charakterze liberalnym.
Na tym samym cmentarzu spoczął August Ludwia Karkutsch (1813-1891) - kupiec i filantrop, którego pomnik na cmentarzu został ufundowany przez miasto. Jako trzecią znaczącą postać, którą pochowano na tym cmentarzu wymienia się też Friedricha Ferdinanda Georga Calo (1814-1872) - nauczyciela w miejskim gimnazjum i dyrektora Kolegium Jageteufla - fundacji zajmującej się wychowaniem i nauką chłopców, która mieściła się przy obecnej ulicy Mariackiej.
sedina.pl
Jak odnotował w notce biograficznej Jan Iwańczuk z portalu sedina.pl Calo Cieszył się on ogromnym szacunkiem swoich wychowanków. Pozwalał im korzystać ze swoich książek, szczególną opieką otaczał chorych ? zamieniał wtedy swoją pracownię w szpital. Skutecznie ochronił podopiecznych w czasie epidemii cholery w 1866 roku, kiedy dziennie umierało w mieście 80 - 100 osób. Udzielał wielu korepetycji, za które nigdy nie pobierał opłaty, a uboższym uczniom z własnych środków kupował podręczniki.
Cmentarz miał własną kaplicę, która stała w miejscu, gdzie dziś alejka prowadząca w kierunku parku Kasprowicza rozszerza się i tworzy niewielki, wyasfaltowany plac.
Pod koniec drugiej wojny światowej w części położonej bliżej zajezdni chowano w masowych grobach ofiary lotniczych bombardowań, które zniszczyły znaczną część Niebuszewa. Pamiątką z tamtych czasów są także dwa schrony, które powstały w sąsiedztwie kamienic.
Andrzej Kraśnicki jr
Niebuszewo najbardziej ucierpiało w czasie dwóch nalotów. 11 sierpnia 1944 roku 650 bomb i 1800 bomb fosforowych mających za zadanie wywołać trudne do ugaszenia pożary spadło w samo południe na fragment alei Wyzwolenia, Piotra Skargi (przy obecnym rondzie Giedroycia), Krasińskiego i Janosika. Ogromne zniszczenia m.in. w tej części miasta przyniosło też bombardowanie w nocy z 29 na 30 sierpnia.
Na pierwszych, powojennych mapach park nazwany jest Cmentarzem Majdańskim. W latach 1945-46 odbywały się tu pogrzeby polskich i niemieckich mieszkańców Szczecina. Z biegiem lat nekropolia była coraz bardziej zaniedbana ale wciąż były na niej nagrobki i pomniki. Wszystko zostało zniszczone w latach 1973-1975. Rozebrano kaplicę, a z potrzaskanych nagrobków zbudowano murki okalające część drzew.
Andrzej Kraśnicki jr
Do dziś na murkach można odnaleźć fragmenty napisów jakie były na pomnikach. A takie pozostałości znalazł kilka lat temu prof. Jan Maria Piskorski:
Fot. Jan Maria Piskorski
Fot. Jan Maria Piskorski
Z inicjatywy prof. Stefana Kownasa dawny cmentarz został nazwany Ogrodem Dendrologiczny, który miał eksponować zachowany różnorodny starodrzew (m.in. buki, kasztanowce, lipy, tuje, dęby). Po śmierci prof. Kownasa w 1978 r. Ogród nazwano jego imieniem.
Andrzej Kraśnicki jr
Podobny los spotkał cmentarz po przeciwnej stronie ulicy. Założony został w 1820 roku. Znajdziemy go tuż za budynkami Technoparku i gminazjum przy ul. Niemierzyńskiej 16.
Cmentarz założony został dla wsi Niemierzyn (nie była to jeszcze część zamkniętego w fortyfikacjach Szczecina). Zajmował początkowo niewielki obszar 50x80 m, ale z czasem sięgał w kierunku północnym aż do torów kolejowych.
W latach 70 XIX wieku cmentarz przejęło Grabowo (wówczas niezależne miasto, dziś dzielnica między śródmieściem, a stocznią) stąd na przedwojennych mapach nazwa Grabower Friedhof.
Nekropolia była nazywana po wojnie Cmentarzem Oświęcimskim ale nie była użytkowana. W latach 1976-77 wieku usunięto resztki pomników. Szczątki pozostały pod ziemią. Kiedy urządzano tu parki i kopano doły pod ławki wszędzie walały się kości i czaszki, którymi uczniowie pobliskich szkół straszyli po lekcjach koleżanki. Na szczątki natrafiono także podczas prac ziemnych w pobliżu ulicy Niemierzyńskiej 2011 roku. Oprócz kości znaleziono także resztki trumny. Biegły określił, że kości pochodzą z przełomu XIX i XX wieku.
Andrzej Kraśnicki jr
Obecnie w parku powstają nowe alejki, a jedyną widoczną pamiątką po dawnym cmentarzu jest brama sąsiadująca z budynkiem szkoły.
Andrzej Kraśnicki jr
Andrzej Kraśnicki jr
Na początku XX wieku z cmentarza Grabowskiego wydzielono część terenu i postawiono na nim dwa budynki szkolne. Ten, w którym jest dziś część Technoparku Pomerania powstał w kilku etapach w latach 1898-1903. Mieściła się tu szkoła dla chłopców. Od 1999 roku obiekt jest wpisany do rejestru zabytków.
Andrzej Kraśnicki jr
Sąsiedni budynek, w którym jest dziś Gimnazjum nr 6 zbudowano w latach 1912-15 jako szkołę dla dziewcząt.
Andrzej Kraśnicki jr
Po wojnie w budynkach mieściła się Szkoła Podstawowa nr 19, która została wygaszona w roku 2004. 5 czerwca 2007 roku Gimnazjum nr 6 otrzymało imię prof. Stefana Kownasa, który jest też patronem parku po przeciwnej stronie ulicy.
Andrzej Kraśnicki jr
Andrzej Kraśnicki jr
Dochodząc do wiaduktu linii kolejowej widzimy po lewej stronie duże pole. Dziś to teren Akademii Rolniczej. W 1928 roku zbudowano tu zespół hal targowo-wystawienniczych z charakterystycznym, wysokim budynkiem. Same hale miały drewnianą konstrukcję. Było to tymczasowe przedsięwzięcie. Hale zostały rozebrane już w 1935 roku.
W czasie II wojny światowej zorganizowano w tym miejscu obóz dla robotników przymusowych.
Andrzej Kraśnicki jr
Andrzej Kraśnicki jr
Naszą wędrówkę przez ul. Niemierzyńską kończymy na wiadukcie linii kolejowej, która prowadzi z rejonu Dworca Głównego do Polic i dalej Trzebieży. Pierwszy odcinek linii powstał 1898 roku i łączył stację Stettin Hauptbahnhof (Szczecin Główny) z przystankiem Stettin Bredow (Szczecin Drzetowo). Do Trzebieży (wówczas Ziegenort) pociągi dotarły w 1910 roku.
Wiadukt nad ul. Niemierzyńską jest jednym z 23 na trasie. Obecna konstrukcja powstała w czasie modernizacji ulic Niemierzyńskiej i Arkońskiej.
Andrzej Kraśnicki jr
Fot. Andrzej Krasnicki jr / Agencja Gazeta
Fot. Artur Kubasik / Agencja Gazeta
Andrzej Kraśnicki jr
Plany budowy Szczecińskiej Kolei Metropolitalnej zakładają, że obok wiaduktu, na wysokości ogródków działkowych powstanie nowa stacja, na której będą się zatrzymywać regionalne pociągi.
SIiTK
Dzisiejsza gazeta (e-wydanie)
Wszystkie komentarze