Na początek zwróćmy uwagę na samą nazwę ulicy. Upamiętnia ona obóz koncentracyjny w Potulicach- wsi w obecnym województwie kujawsko-pomorskim, nieopodal Nakła nad Notecią. Od 1941 roku kierowane były tam przez Niemców polskie rodziny, które wysiedlano z Pomorza. Przez obóz przewinęło się około 25 tysięcy osób. 1289 z nich zmarło z czego aż 767 było dziećmi. W czasach PRL mówiąc o Potulicach wskazywało się tylko ten dramat Polaków. Tematem tabu były dalsze losy obozu, który po wojnie został przekształcony w Centralny Obóz Pracy dla Niemców. Funkcjonował do 1950 roku. Według różnych szacunków zmarło w nim około 3,5 tysiąca Niemców.
Wikipedia
Później w Potulicach utworzono zakład karny dla mężczyzn. W stanie wojennym był tam jeden z obozów dla internowanych.
ARKADIUSZ WOJTASIEWICZ
Historia samej ulicy sięga połowy XIX wieku, kiedy to przesunięto część miejskich fortyfikacji co umożliwiło rozbudowę miasta o dzisiejszą dzielnicę zwaną Nowym Miastem. Wzdłuż wałów fortyfikacji Nowego Miasta pomiędzy obecnymi ulicami Księcia Sambora i Czarnieckiego poprowadzono drogę przymurną, nazywaną do 1846 roku ulicą Wałową (Wallstrasse), potem Nową Wałową (Neue Wallstrasse), którą w 1877 roku przedłużono w kierunku południowym - w tym czasie obowiazywały obydwie nazwy. Od 1894 roku ulica Potulicka na całej długości przyjęła nazwę Bellevuestrasse, którą od 1919 roku zamieniono na Linsingenstrasse. I z taką nazwą przetrwała do 1945 roku.
Andrzej Kraśnicki jr
Zmodernizowana ulica Potulicka to odcinek między ul. Narutowicza, a skarpą, za którą są już tylko tory kolejowe. Ulica jest jednak znacznie dłuższa. Ciągnie się aż do placu Zwycięstwa i tam zaczniemy nasz spacer.
Uwagę przyciąga imponująca, narożna kamienica, którą mamy po lewej stronie. Zbudowana została pod koniec XIX wieku. Szczecinianom znana jest przede wszystkim jako hotel Piast, który powstał w tym budynku w 1962 roku. Było tu 130 miejsc noclegowych. Hotel działał tam jeszcze w latach 90. Należał do Państwowego Przedsiębiorstwa Turystycznego Pomerania, które zostało sprywatyzowane na przełomie 1998 i 1999. Właścicielem kamienicy stał się Arkadiusz G., jeden z głównych oskarżonych w tzw. aferze paliwowej. W miejscu Piasta miał powstać hotel czterogwiazdkowy o nazwie Jan Fryderyk, z basenem, przeszkloną windą i ekskluzywną restauracją. Nic z tych planów nie wyszło, a należące do Arkadiusza G. Prywatne Przedsiębiorstwo Turystyczne sprzedało cały budynek warszawskiemu biznesmenowi. Jak się potem okazało, właścicielem budynku stał się ojciec słynnej tenisistki Karoliny Woźniackiej - Piotr Woźniacki.
Andrzej Kraśnicki jr
Obecnie kamienica jest w rękach spółki Redi, która właśnie zaczęła remont i przebudowę kamienicy. Za półtora roku będzie tu hotel Hilton.
materiały inwestora
Po prawej stronie ulicy uwagę zwracają niskie budynki z ciemnoczerwonej cegły. Obecnie mieszczą się w nich dwa hotele. Obiekty pochodzą z lat 90. XIX wieku. Zbudowane zostały dla szczecińskiego garnizonu. Mieścił się w nich Urząd Zaopatrzenia, który zajmował się nie tylko sprawami wyżywienia armii ale także jej rynsztunkiem, warsztatami czy też tak prozaicznymi sprawami jak pranie wojskowej odzieży.
Andrzej Kraśnicki jr
sedina.pl
Do kompleksu urzędu należały trzy budynki. Obecny hotel Słowiański był budynkiem służbowym dla administracji. Dzisiejszy hotel Rycerski był z kolei magazynem. Trzeci, największy budynek, w którym mieści się dziś Wojskowa Agencja Mieszkaniowa pełnił rolę budynku warsztatowego.
Andrzej Kraśnicki jr
Andrzej Kraśnicki jr
Idąc dalej widzimy po prawej ulicę Sambora i rozciągający się za nią kompleks wojskowych budynków mieszczących osłoniętą drutem kolczastym komendę szczecińskiego garnizonu. Rola tych obiektów nie zmieniła się od chwili ich powstania w końcówce XIX wieku. Przeznaczone były wówczas dla garnizonu pruskiego wojska. Stacjonował tu 2 Pułk Grenadierów im. Króla Fryderyka Wilhelma IV.
Pierwotnie wojskowy teren rozciągał się aż na kilku kwartałach sięgających dzisiejszej ulicy Kopernika, a na południu ul. Sowińskiego (gdzie z kolei w sąsiedztwie powstały kolejne koszary). Działał tu też szpital wojskowy, do którego w czasie I wojny światowej trafiali ranni.
Po II wojnie światowej na terenach przylegających do ul. Potulickiej rozlokował się 124 Pułk Artylerii Przeciwlotniczej oraz 14 Batalion Zaopatrzenia (idą dalej ulicami aż do al. Piastów mijało się koszary kolejnych jednostek). Ulica Sambora była niedostępna. Aż do lat 90. XX wieku stanowiła część koszar.
Obecnie oprócz Komendy Garnizonu Szczecin przy ul. Potulickiej mieści się 15 Wojskowy Oddział Gospodarczy oraz areszt garnizonowy.
Andrzej Kraśnicki jr
Po lewej stronie mijamy budynek prokuratury oraz mur aresztu. Obiekty z XIX wieku nie są jednak adresami przypisane do ul. Potulickiej i zajmiemy się nimi w kolejnych odcinkach.
Przechodzimy przez skrzyżowanie z ul. Narutowicza i trafiamy na zmodernizowany odcinek ulicy. Po prawej ciągnie się mur, za którym kryje się teren wojskowy. Z kolei po lewej stronie stoją budynki dawnych koszar, które po wojnie objęła milicja. Dziś należą do policji. To właśnie tu przez lata działała szczecińska opera i operetka.
Powstała z inicjatywy Jacka Nieżychowskiego. Premierowe muzyczne przedstawienie odbyło się 27 stycznia 1957 roku. Była to Kraina uśmiechu Franza Lehara, którą zagrano na scenie Domu Kultury Budowlanych przy al. Bohaterów Warszawy. Dopiero kolejne przedstawienia odbyły się już przy ul. Potulickiej. Nieżychowski dostał tu do dyspozycji milicyjną salę gimnastyczną. Była w fatalnym stanie. Irena Brodzińska - gwiazda szczecińskiej i nie tylko estrady wspominała, że na pierwszym spektaklu było tak zimno, że widzowie siedzieli w płaszczach, a na scenę przez nieszczelny dach leciał prawdziwy śnieg.
Ciekawostką jest to, że Milicja Obywatelska w zamian za wynajem zażyczyła sobie m.in. by na każdym przedstawieniu 20 miejsc było zarezerwowanych dla funkcjonariuszy. Do ich dyspozycji miała być też loża.
Od 1958 roku operetka działała jako Teatr Muzyczny w Szczecinie. Przy ul. Potulickiej teatr działał aż do 1978 roku, kiedy to został przeniesiony do odbudowanej części Zamku Książąt Pomorskich.
Mijamy skrzyżowanie z ul. Czarneckiego i po lewej stronie wypatrujemy zejścia ze stromej skarpy (obok budynku). Z tego zejścia można wypatrzyć po lewej stronie coś co przypomina mur obronny z kazamatami. To pozostałość fortyfikacji miejskich wzniesionych w tym rejonie w latach 1846-1848. W pobliżu znajdowała się Brama Góry Młyńskiej (niemiecka nazwa to Mühlenberg Thor, także Mühlenbergthor). Całość powstała w ramach budowy Nowego Miasta, kiedy to trzeba było przesunąć miejskie fortyfikacje bardziej na południe.
Andrzej Kraśnicki jr
Mur jest w niezłym stanie tyle, że trudno do niego dojść. Od góry zabudowy jest garażami. Jest to jednak jedna z najciekawszych i najmniej znanych pamiątek z czasów, gdy Szczecin otoczony był fortyfikacjami.
Andrzej Kraśnicki jr
Pozostałości fortyfikacji widać na przedwojennym planie Szczecina
sedina.pl
Jeśli zejdziemy ze skarpy na sam jej dół trafimy na kompleks budynków kolejowych i betonową konstrukcję przypominającą wejście do wielkiego schronu. I z czymś takim mamy doczynienia. Wspominamy o tym obiekcie, bo chociaż nie leży przy ul. Potulickiej to jest częściowo pod tą ulicą.
Oto bowiem jest około stu metrowej długości tunel. Czemu służył? W latach 40. XIX wieku nie istniał jeszcze dzisiejszy most kolejowy nad Odrą, dworzec główny był tzw. dworcem czołowym. Pociągi wjeżdżały i wyjeżdżały od strony Pomorzan i przez most nad Odrą przerzucony przez południową część Wyspy Jaskółczej. Aby jednak pociągi wjeżdżające przez ten most mogły zawrócić, musiały po pokonaniu rzeki jechać jeszcze kilkaset metrów w kierunku ulicy Potulickiej. Tu na przeszkodzie stała jednak wysoka skarpa. Problem rozwiązano w prosty sposób. Tam, gdzie było to możliwe, skarpę rozkopano tworząc wąwóz. Dalej w skarpie wykopany był już stumetrowy tunel. Ten nietypowy układ kolejowy przetrwał ponad 20 lat. Później tunel został zaadaptowany na schron. Dziś jest w nim strzelnica.
Urbanistyczny rozwój Szczecina. Zaremba/Orlińska
Wracamy na górę i idziemy lewą stroną ulicy, gdzie po kilkuset metrach napotykamy na budynek w kształcie rotundy. Obiekt zbudowany został w 1897 roku i mieści duży zbiornik na wodę, którą zasilano położone niżej, u podnóża skarpy, parowozownię i warsztaty kolejowe. Takie zbiorniki e epoce parowozów były na każdej większej stacji. Są to wysokie konstrukcje po to by spływająca ze zbiornika woda miała odpowiednie ciśnienie. Tu nie było konieczności budowy wieży, wystarczyło to, że zbiornik zbudowano na wysokiej skarpie nad lokomotywownią. Wieżę zaprojektował Bogdan Gisevius z Berlina, właściciel Biura Technicznego specjalizującego się w budownictwie wodociągowym, wykonawcą wieży był Zarząd Kolei Państwowych w Szczecinie. Od lat wieża popadała w ruinę i niewiele zmieniło wpisanie jej w 2005 roku do rejestru zabytków. Obecnie budynek jest w rękach prywatnego właściciela, który zapowiada jego odnowienie.
Andrzej Kraśnicki jr
Budynki mieszkalne po przeciwnej stronie ulicy to kawał mrocznej części historii szczecińskiego (ale także ogólnopolskiego) budownictwa mieszkaniowego. Wieżowiec, który stoi na skrzyżowaniu z ul. Sowińskiego, a także jego "bliźniaki" bardziej na południe to wykwit budownictwa oszczędnościowego z epoki Wiesława Gomułki. Kawalerki mają tu po 17 metrów kwadratowych. To mikroskopijny pokój, takaż ślepa kuchnia i łazienka. Do tego jedna winda.
Andrzej Kraśnicki jr
Wieżowce przy ul. Potulickiej pochodzą z lat 1963-1964. Postawiła je powstała w 1959 roku spółdzielnia Kolejarz, która podobne konstrukcje wniosła później także u zbiegu ulicy Mieszka I i al. Powstańców Wielopolskich.
Przedwojennej zabudowy mieszkaniowej nie ma na tym odcinku ulicy zbyt wiele. Została zniszczona w czasie wojny.
Andrzej Kraśnicki jr
Andrzej Kraśnicki jr
Dochodzimy do pętli tramwajowej. Zbudowana została w 1969 roku. Pierwsze tramwaje wjechały tu 14 czerwca. Wcześniej tramwajowa ?jedynka? kończyła kurs na wysokości opisanego wcześniej Teatru Muzycznego. Nie było tam oczywiście pętli. Tramwaje zmieniały kierunek jazdy po przestawieniu wagonu doczepnego. Zawracać nie trzeba było, bo ówczesne tramwaje miały drzwi po obu stronach, podwójne było też stanowisko motorniczego. Budowa pętli wiązała się też z przedłużeniem o około 700 metrów linii tramwajowej.
Andrzej Kraśnicki jr
Warto wspomnieć, że ta część miasta była jedną z pierwszych skomunikowanych tramwajem. Pierwszy ruszył na ulice Szczecina w sierpniu 1879 roku. Na obecną Potlicką tory poprowadzono już dwa lata później.
Wróćmy do końcówki lat 60. XX wieku. Tory z tego okresu nigdy nie przeszły większego remontu. Do czasu ostatniej modernizacji było to najgorsze torowisko w całym Szczecinie, a ogólnopolską karierę zrobił film pokazujący solidnie kołyszący się tramwaj pokonujący ul. Potulicką.
Andrzej Kraśnicki jr
Pętla powstała na terenie, który był wcześniej cmentarzem i to jednym z najdłuższą historią. Już około 1300 roku przy stojącym w tym miejscu kościele pw. św. Jerzego chowano tu osoby, które zmarły na choroby zakaźne. Później cmentarz był już bardziej prestiżowy. W XVIII wieku grupa bogatych mieszkańców Szczecina zawiązała fundusz, który miał zadbać o to by cmentarz ?trwał wiecznie?. W XIX wieku zaczęto tu dokonywać pochówków przedstawicieli bogatego mieszczaństwa. Spoczęli tu m.in. członkowie francuskiej rodziny Rückforth, znanej z prowadzenia działalności browarniczej oraz rodziny Crepin ? właścicieli drożdżowni i gorzelni. To te rodziny zbudowały kompleks nadodrzańskich budynków wzdłuż ulicy Kolumba. W drugiej połowie XIX wieku wybudowano kaplicę cmentarną i ogrodzono teren. W 1880 roku cmentarz z powodu braku miejsc zamknięto. W 1930 roku w jego sąsiedztwie powstał kościół pw. Zbawiciela.
sedina.pl
Ta część ulicy została zniszczona w czasie bombardowań w tracie II wojny światowej. Ruiny kościoła i uszkodzonych nagrobków usunięto. Groby jednak pozostały. Natrafiono na nie w czasie budowy pętli w latach 60., a także podczas ostatniej modernizacji pętli.
Andrzej Kraśnicki jr
Na terenie obecnej pętli, bliżej wyjazdu tramwajów w trasę w kierunku centrum, był jeszcze jeden ciekawy obiekt - Teatr Bellevue co można przetłumaczyć jako Teatr Piękny Widok.
sedina.pl
Teatr został założony już w 1851 roku ale swoją siedzibę przy obecnej ulicy Potulickiej znalazł dopiero pod koniec XIX wieku. Obok sali koncertowej z dwoma balkonami, która mogła pomieścić około 1100 osób, budynek posiadał obszerne foyer. We wschodniej części teatru usytuowany był ogród, w którym w letnich miesiącach odbywały się także przedstawienia. Teatr był bardzo popularny wśród szczecinian. Tak bardzo, że aż do 1919 roku od jego nazwy pochodziła też nazwa ulicy - Bellevuestrasse. W latach 30. XX wieku teatr podupadł i w końcu zawiesił i zamknął swoją działalność. Jego siedziba została zniszczona w czasie bombardowań w tracie II wojny światowej.
Ulica Potulicka kończy się stromą skarpą, z której rozciąga się obszerny widok na południową część Szczecina. Z tym miejscem związana jest opowieść wokół której powstało wiele legend i nieporozumień.
Kluczową rolę odgrywa w nich kruczy kamień i szubienica, która miała znajdować się w tym miejscu. Po uśmierceniu skazańca kruki rzucały się na ciało, wyrywały kawałki i rozdziobywały je na kamieniu.
Na miejscu faktycznie można doszukać się różnych kamieni. Większych i mniejszych. Okolica była jednak wiele razy rozkopywana. Powstał budynek, obok są garaże. Trudno jednoznacznie wskazać czy faktycznie mamy gdzieś w tym miejscu doczynienia z historycznym kamieniem.
Andrzej Kraśnicki jr
Faktem jest jednak to, że była w tym miejscu szubienica, a kruczy kamień jest opisany na szwedzkim planie miasta z 1693 roku. Szubienica była w tym miejscu do 1735 roku, kiedy to została przeniesiona na dzisiejsze skrzyżowanie al. Wojska Polskiego i ul. Mickiewicza. Nie jest więc prawdą, że wieszano w tym miejscu skazańców aż do drugiej połowy XIX wieku.
Andrzej Kraśnicki jr
Andrzej Kraśnicki jr
To jeden z najmniej znanych faktów dotyczących tego rejonu miasta. Do 1943 roku obecna ulica Potulicka była połączona wiaduktem z ulicą Kolumba. Droga wiodła w miejscu, gdzie dziś stoi wieżowiec (adres Potulicka 40).
Andrzej Kraśnicki jr
sedina.pl
Wieżowiec jest na przedłużeniu ulicy Piekary, która kiedyś ciągnęła się dalej aż na skraj skarpy przy torach kolejowych. Dalej był wiadukt, a zaraz za nim stromy zjazd w kształcie litery S. Wiadukt został zniszczony w czasie II wojny światowej wraz z okoliczną zabudową. Dziś nie ma po nim śladu
Andrzej Kraśnicki jr
Ulica Potulickia należała od kilku lat do czołówki najgorszych ulic w Szczecinie. W beznadziejnym stanie było przede wszystkim torowisko tramwajowe.
Kontrakt na modernizację ulicy miasto podpisało z firmą Energopol Szczecin dwa lata temu. Warta 37 mln zł przebudowa ulic Potulickiej i Narutowicza dofinansowana została 18 mln zł z funduszy unijnych. Wymienione zostało uzbrojenie podziemne, powstała nowa nawierzchnia, tory i chodniki. Ulica Potulicka zdecydowanie zmieniła oblicze. Wyróżniają się na niej dwa przystanki tramwajowe przy skrzyżowaniu z ul. Sowińskiego. Powstały tu tzw. antyzatoki. Chodnik na wysokości przystanków "wychodzi" w głąb jezdni, a do krawężnika dochodzą tory. W ten sposób nie ma szans na to, by wysiadający z tramwaju wpadli pod koła nadjeżdżającego samochodu.
Andrzej Kraśnicki jr
Andrzej Kraśnicki jr
Andrzej Kraśnicki jr
Materiał promocyjny
Materiał promocyjny
Materiał promocyjny
Dzisiejsza gazeta (e-wydanie)
Wszystkie komentarze