10 najsłynniejszych szczecinianek. Zna je cały świat

Poznajecie? To szczecińskie Muzeum Narodowe od strony parku. Co tam się dzieje?

Nasz przegląd zaczynamy od niezwykłej Lotte Witte. Dziś niemal zapomnianej a niespełna sto lat temu podziwianej w Europie i za oceanem. Lepiej znana była jako Camilla Mayer. Akrobatka i linoskoczka, która zasłynęła niezwykłymi wyczynami w wielu miastach świata.

Urodziła się w Szczecinie w 1918 r. w rodzinie majstra hydrauliki. W 1930 r. dołączyła do słynnej trupy Camilo Mayera, który nadawał swoje nazwisko swoim najbardziej utalentowanym podopiecznym. Lotte Witte słynęła z akrobacji na dużych wysokościach. W 1935 roku w Atlantic City w USA wykonywała ewolucje na 53 metrach wysokości, co było w tym czasie rekordem świata. Występowała także w swoim rodzinnym mieście. W 1938 r. zjechała po 275 metrowej linie rozpostartej między kopułą Muzeum Narodowego przy ówczesnych Hakenterasse (Wałach Chrobrego) a słupem przy pomniku cesarza Fryderyka III (dziś w tym miejscu stoi pomnik Adama Mickiewicza). Właśnie to wydarzenie obrazuje niezwykle rzadko dziś przypominane zdjęcie powyżej. Natomiast na zdjęciu poniżej zachwyceni mieszkańcy Szczecina niosą Camillę na rękach ulicami miasta.

Kilka razy wymykała się śmierci, jak np. w 1936 r. w Clacton - on - Sea w Wielkiej Brytanii, gdy ktoś przepiłował jej maszt. Zginęła w 1940 r. - spadła z 20-metrowego słupa w cyrku w Berlinie. Pochowana została na cmentarzu w Szczecinie. Miała zaledwie 22 lata. Jej grób nie zachował się.

Szczecinianka, którą zachwycają się dziś Helen Mirren czy Jim Jarmusch. Interesował się nią sam Orson Welles. - Zasłynęła niezwykłymi rolami w filmach, które stały się arcydziełami światowej kinematografii - mówi Joanna A. Kościelna, która popularyzuje w Szczecinie Ditę Parlo (festiwalem Konstelacja Szczecin).

Dita Parlo urodziła się 4 września 1908 r. w Szczecinie, jako córka urzędnika kolei żelaznych. Rodzice jednak szybko się rozwiedli i dwu-, trzyletnia dziewczynka zamieszkała z matką w Berlinie. W 1929 r. zagrała w pierwszym dźwiękowym filmie wytwórni UFA ?Melodie serca?, gdzie partnerował jej najsłynniejszy amant niemieckiego kina Willy Fritsch. W 1934 r. w Paryżu stworzyła główną kreację żony szefa barki w Atalancie w reż. Jeana Vigo, jednym z najwybitniejszych obrazów kina światowego. Entuzjastycznie przyjęto też jej rolę w Towarzyszach broni (1937 r.) Jeana Renoira (grała tam jedyną postać kobiecą). Aktorką interesował się sam Orson Welles, który widział ją w Jądrze ciemności (niestety do realizacji filmu nie doszło). Gdy wybuchła wojna, była we Francji i jako Niemka znalazła się w obozie dla internowanych. Gdy do Francji weszli hitlerowcy, uznali ją za osobę profrancuską i wysłali do obozu reedukacyjnego w Niemczech. Po wojnie jako Niemka we Francji, została osadzona w obozie razem z kolaborantami. Na wolność wyszła w kwietniu 1946 r. Wojna ją wyniszczyła. Ale w 1949 r. poślubiła pastora Franka Gueutal i odzyskała przy nim radość życia. Do kina właściwie już nie wróciła (oprócz dwóch epizodów). Zmarła w 1971 r. w Paryżu i została pochowana na cmentarzu w wiosce Montécheroux, gdzie mieszkała z mężem. W miejscowości jest poświęcone jej muzeum.

To w Rzędzinach pod Szczecinem (dzisiejsza gmina Dobra) powstawały jej pierwsze powieści. W 1898 r. opublikowała pierwszą z nich 'Elizabeth and her German Garden' ('Elizabeth i jej niemiecki ogród'), która stała się hitem. W ciągu roku wznowiono ją 20 razy. Angielka urodzona w Australii, autorka bestsellerów. Jak tu trafiła?

W 1889 r. podczas podróży do Rzymu Mary Annette Beauchamp (miała 25 lat i zaczynała być w towarzystwie starą panną) poznała przyszłego męża, hrabiego Henninga Augusta von Arnima. 18 marca 1896 r. wysiada z mężem na szczecińskim dworcu i powozem jadą do Nassenheide (czyli dzisiejszych Rzędzin koło Szczecina), wiejskiej posiadłości von Arnimów. Małżeństwo nie było udane. Hrabia był konserwatywnym pruskim junkrem, a żona miała szerokie horyzonty i nadzwyczaj lubiła czytać. Na Pomorzu stworzyła więc sobie własny mały raj w przyrodzie i zaczęła od opisywania wiejskiego życia. Zaczęła pisać. Kolejne powieści stawały się bestsellerami. Tymczasem wszystkie pieniądze za pisanie przejmował mąż. A hrabiemu rosły długi. Na początku 1908 r. sprzedał majątek w Rzędzinach. W tym samym roku Elizabeth rozwiodła się z mężem.

Stała się sławną pisarką. Napisała ponad 20 powieści. To kobieta, o której też Szczecin powinien pamiętać. Przysłużyły się już temu Elżbieta Bruska i Berenika Lemańczyk, które w ubiegłym roku przetłumaczyły 'Elizabeth i jej ogród'. Świetna książka na wiosnę. W języku polskim są też dostępne 'Zaczarowany kwiecień', 'Urodziny Funny' (tytuły te zostały też sfilmowane).

W dobie romantyzmu od Niemiec aż po Anglię powstawały dedykowane jej utwory i wizerunki, m.in. prerafaelity Edwarda Coley Burne-Jonsa (jest w zbiorach Tate Gallery w Londynie). Dziś myśli się o niej jako o kobiecie wyjątkowo niezależnej, jak na swoje czasy. Pierwszej feministce w Szczecinie?

Sydonia von Borcke była pomorską arystokratką pochodzącą z jednego z najstarszych rodów na Pomorzu. Któż to nie chciał pojąć za żonę urodziwej panny ze Strzmiela, córki znakomitego rodu pomorskiego, ona jednak zakochała się w księciu Erneście Ludwiku, najmłodszym synu Filipa I. Niestety ten, składając deklaracje małżeńskie, zapomniał, że za żonę może wziąć tylko pannę z książęcego rodu.

Wraz z siostrą procesuje się przez 40 lat z bratem o majątek po rodzicach. W końcu Sydonia musiała spędzić resztę życia w marianowskim klasztorze. Tam zgłębiając tajemnice zielarstwa (a niektórzy mówili, że i czarów) ponoć przeklęła męskich potomków rodu Gryfitów. Skutecznie. Począwszy od 1592 r., kiedy to w wieku 47 lat umiera Ernst Ludwik, niemal co roku następowały w rodzinie książęcej nieoczekiwane zgony męskie. Na Zamku zapanował obłędny lęk przed Sydonią. 19 sierpnia 1620 r. oskarżona o konszachty z diabłami i rzucenie klątwy na Gryfitów, torturowana Sydonia przyznaje się i zostaje stracona (ma wtedy 80 lat). Staje się to prawdopodobnie przy Bramie Młyńskiej (nieopodal ul. Staromłyńskiej) w Szczecinie. ?Łaskawie? kara spalenia żywcem zostaje zamieniona na ścięcie toporem (jest przecież szlachcianką). Potem jej ciało zostaje spalone a prochy rozsiane na cztery wiatry. Tymczasem klątwa działała dalej. Skazujący ją Książę Franciszek I przeżywa Sydonię o kilka miesięcy, a 17 lat po Sydonii umiera ostatni książę pomorski - Bogusław XIV. Ród Gryfitów zniknął z powierzchni Ziemi.

W latach 60. i 70. XX w. głośno było o polskiej kapitan w spódnicy - drugiej na świecie. Profesjonalizmem i uporem utorowała drogę paniom na kapitańskie mostki. - Chciałam, by kobiety miały możliwość pływania na statkach nie tylko jako stewardesy - mówiła dwa lata temu w Wysokich Obcasach - Płeć nie powinna mieć znaczenia, liczą się tylko predyspozycje. Wiedza, umiejętności, a przede wszystkim - miłość do morza. Tak jak muzyk nie może pójść na koncert chopinowski bez talentu, tak kobieta, która idzie na statek, musi mieć pewne cechy. Śmieję się, że powinna mieć tzw. nabiał, czyli zwykłe jaja. Musi być twarda, zdecydowana, umieć pogodzić życie osobiste z zawodowym, zrezygnować z pewnych wygód.

Urodziła się w 1931 r w Kozietułach, w majątku rodziców. Już w dzieciństwie przylgnął do niej przydomek Żaba (świetnie pływała żabką, miała zielony kostium), który potem dostał dopełnienie - Kapitan Żaba. Po II wojnie trafiła z rodziną do Kamienia Pomorskiego. Od 1946 r. przebywała w Szczecinie. Studiowała w latach 1949-51 w Państwowej Szkole Morskiej (ale bez prawa pływania) i wielokrotnie słyszała 'Morze to męska rzecz'. Na pierwszy statek zamustrowała się 1956 r., jako asystent pokładowy na SS Wrocław. Kapitanem została w 1962 r. Dowodziła w sumie jedenastoma statkami. Od 1986 r. jest na emeryturze. Teraz mieszka w Hanowerze.

Był rok 1989 r. Występowała wtedy w studenckim zespole tańca współczesnego Jump. Wystartowała w konkursie Miss Polonia. Wygrała. Pojechała na wybory Miss World do Hongkongu. I znowu wygrała! W tym samy roku zdobyła jeszcze tytuł I wicemiss Miss International (w Tokio).

Urodziła się 23 marca 1965 r. w Szczecinie. Tu mieszkała (przy ul. Felczaka) do 12 roku życia. Uczyła się (i trenowała gimnastykę artystyczną) w SP 50. W budynku po tej podstawówce znajduje się dziś renomowane XIII LO. Szkołę podstawową i liceum Kręglicka skończyła już w Gdańsku (III LO im. Bohaterów Westerplatte w Gdańsku). Studia - ekonomia na Uniwersytecie Gdańskim.

Po sukcesach w konkursach piękności pracowała dla amerykańskiej agencji modelek Wilhelmina (1990-1991). Po powrocie do Warszawy założyła agencję reklamową. Od 2002 r. jest współwłaścicielką studia filmowego St. Lazere, które było współproducentem m.in. filmu ?Ławeczka? kręconego w Szczecinie. Od 2008 roku - Kręglicka jest twarzą marki Apart. W 2009 roku znalazła się na 75. miejscu na liście najbogatszych Polaków show-biznesu Forbes. W 2010 ?awansowała? na 59. miejsce. Od 1998 roku jest żoną reżysera Macieja Żaka, ma syna Aleksandra. Niedawno skończyła studia doktoranckie na SGH.

Brunetka o ciepłym mocnym alcie i niebiesko-zielonych oczach, o których dziennikarz francuski napisał, że to najpiękniejsze oczy Lazurowego Wybrzeża - robiła wrażenie urodą i śpiewem. Ktoś powie - Francja to nie cały świat. Ale to Helena Majdaniec była pierwszą artystką zza żelaznej kurtyny, która wystąpiła w paryskiej Olimpii.

Urodziła się w Mylsku na Wołyniu w 1941 r. W Szczecinie zamieszkała w 1946 r. Jako wokalistka estradowa debiutowała w 1962 w szczecińskim klubie studenckim Pinokio, a potem znalazła się w ?Złotej Dziesiątce? I Festiwalu Młodych Talentów w Szczecinie. Wylansowała takie przeboje jak: Rudy rydz, Jutro będzie dobry dzień, Czarny Alibaba, Happy End, Zakochani są wśród nas, Wesoły twist. W 1963 r. z Niebiesko-Czarnymi pojechała na dwutygodniowe koncerty do paryskiej Olimpii. Byli pierwszymi artystami zza żelaznej kurtyny, którzy tu wystąpili. Zrobili furorę. W tygodniku Cinemonde ukazało się jej zdjęcie w... ręczniku. Do takich zdjęć Paryżanie byli przyzwyczajeni. W Polsce prasa nie zostawiła na nie suchej nitki.

W 1968 r. zamieszkała na stałe w Paryżu, gdzie została gwiazdą w modnych wówczas rosyjskich kabaretach, Rasputinie, Carewiczu. Krytyk filmowy Tomasz Raczek wspominał, że jak śpiewała rosyjskie romanse, mężczyźni wpadali w ekstazę, rwali się na estradę, chcieli ją nosić na rękach. Regularnie przyjeżdżała do Szczecina, gdzie w 2002 r. zmarła. Jej imię nosi Teatr Letni w Parku Kasprowicza. Na zdjęciu poniżej z Jurijem Gagarinem.

Nasza najlepsza tyczkarka. Dwukrotna wicemistrzyni świata (Helsinki 2005, Berlin 2009), pięciokrotna (razem z występami w hali) brązowa medalistka mistrzostw świata i Europy. Jeśli nie cały, to ten sportowy świat zna ją doskonale.

W Szczecinie mieszka od 2004. Do naszego miasta przybywała już jako uznana tyczkarka, ale to dla MKL Szczecin zdobywała większość medali. W tym roku kończy 32 lata i swoja karierę sportową chciałaby zakończyć spełnieniem marzenia - zdobyciem medalu olimpijskiego. W ostatnich latach coraz częściej staje się celebrytką, a takim mocnym wejściem w świat showbiznesu było wygranie programu Taniec z Gwiazdami w listopadzie 2010 r.

Na naszej liście nie może zabraknąć najpotężniejszej i najbardziej znanej kobiety urodzonej w Szczecinie - carycy Katarzyny II.

Księżniczka Zofia Augusta Fryderyka Anhalt-Zerbst przyszła na świat 2 maja 1729 r. w domu przy ul. Farnej 1 (patrz zdjęcie poniżej). Jej ojcem był książę Chrystian August von Anhalt-Zerbst, generał w służbie króla Prus, który zostaje komendantem budującej się szczecińskiej twierdzy.

Cała rodzina przenosi się na Zamek. W latach 80. XVIII w. w pamiętnikach Katarzyny II przez nią samą spisanych, wspomina, że zajmowała trzy pokoje obok kościoła zamkowego, a dzwonnica przylegała do jej sypialni. Biega beztrosko po szczecińskich podwórkach z mieszczańskimi koleżankami. Lubi francuską guwernantkę pannę Cardel, która zaszczepia uczennicy zamiłowanie do literatury (jako caryca Katarzyna II nie będzie szczędziła pieniędzy na sztukę, muzykę, edukację).

Ma 14 lat, kiedy wyjeżdża ze Szczecina. W 1745 r. zostaje żoną wielkiego księcia Piotra III i rosyjską carową. Z prowincjonalnej panienki staje się jedną z najpotężniejszych wśród władców świata, która żelazną ręką dokonywała rozbiorów Polski. Posiadała 21 oficjalnych kochanków, wśród których był król Polski Stanisław August Poniatowski.

Do Szczecina nigdy nie wróciła, ale o nim pamiętała. W 1790 r. na sześć lat przed śmiercią swojemu rodzinnemu miastu podarowała 23 pamiątkowe medale ze swoim wizerunkiem (prawdopodobnie kolekcję wywieźli Niemcy w 1945 r.).

Kolejna caryca, którą wydał Szczecin. Co więcej trójka z dziesięciorga jej dzieci też zasiądzie później na carskim tronie.

Zofia Dorota von Württemberg, późniejsza caryca Maria Fiodorowna, przyszła na świat 25 października 1759 r. w Szczecinie (jej ojciec był dowódcą pułku dragonów) w Pałacu pod Globusem, przy obecnym placu Orła Białego (dziś mieści się tu Akademia Sztuki). Katarzyna Wielka szczecińskie pochodzenie synowej uzna za dobry znak.

Księżna Maria ma dobry gust, lubi otaczać się pięknymi przedmiotami. Kolekcjonuje religijne obrazy włoskich mistrzów XVI-XVIII w. Nosi oszałamiające suknie. Ma talent plastyczny. Początkowo jej małżeństwo z Pawłem I jest bardzo szczęśliwe, choć on miał trudny charakter. W trakcie 25-letniego pożycia powije Pawłowi I dziesięcioro dzieci (trójka zasiądzie potem na tronie), umocni dynastię Romanowów i przejdzie do historii z przydomkiem Matka Carów.

Na koniec poruszająca historia żony przyszłego króla Prus, nie tak może znanej, ale warto o niej pamiętać. W Szczecinie spędziła 71 lat. Wbrew swojej woli. Dlaczego?

Małżeństwo Elisabeth von Braunschweig z kuzynem - pruskim następcą tronu, późniejszym królem Fryderykiem Wilhelmem II, który uczestniczył w dwóch rozbiorach Polski trwało zaledwie cztery lata. Jej małżonek znany był z miłosnych podbojów, ale sąd orzekając rozwód (w 1769 r.), winną niewierności męża uznał... Elżbietę. Za karę zesłana została na dożywotnią banicję w Szczecinie.

Na początku mogła tylko krótko spacerować po mieście i bywać w kilku wybranych domach, ale bez możliwości spotykania mężczyzn. Gdy nadzór nad nią zelżał, mogła już organizować u siebie koncerty, na które zapraszała instrumentalistów i gości z miasta. Przyjaźniła się z Zofią Augustą Tilebein, która prowadziła salon artystyczny w Szczecinie. W 1810 r. kupiła stary młyn, w którym urządziła pałac letni, który nazwała Łaska Fryderyka.

Piękna i świadoma swej pozycji arystokratka prowadziła w Szczecinie bardzo wytworny styl życia a jej kreacje były przez lata ukradkiem podglądane przez szczecinian. W 'areszcie' w Szczecinie spędziła ponad 71 lat. Zmarła tu w 1840 r. Nigdy nie zobaczyła jedynej córki, którą zresztą przeżyła o 20 lat. Życzyła sobie być pochowana w mauzoleum w ogrodzie. W 1849 r. prochy przeniesiono do kościoła na Zamku Książąt Pomorskich.