Co wisi w naszym powietrzu? 7 ważnych informacji o smogu

Smog jest zjawiskiem atmosferycznym, które powstaje na skutek zanieczyszczeń powietrza spowodowanych działalnością człowieka (spalanie śmieci, złej jakości opału, emisja spalin) oraz niekorzystnych naturalnych zjawisk atmosferycznych (wysokie ciśnienie, brak wiatru, niska temperatura).

Na smog składają się min. pyły, tlenki węgla, sadza. Wysokie stężenia pyłów (a także zawartego w pyle PM10 benzo(a)pirenu) obserwuje się w okresach zimowych, szczególnie przy bardzo niskich temperaturach powietrza. Stężenia te są na ogół wysokie w godzinach popołudniowych i wieczornych, gdy mieszkańcy zaczynają ogrzewać mieszkania, paląc w piecach i kominkach - właśnie taka emisja zanieczyszczeń (określana jako powierzchniowa) ma największy wpływ na wysokie stężenia pyłów w powietrzu.

Pył PM10 to cząstki o średnicy mniejszej niż 10 mikrometrów, a pył PM2,5 to cząstki o średnicy mniejszej niż 2,5 mikrometra. Im drobniejsze cząstki pyłów, tym łatwiej mogą one wnikać do płuc i powodować poważne problemy zdrowotne, związane z chorobami dróg oddechowych i chorobami serca.

Dla pyłu PM10 obowiązują dwie normy: dla stężeń 24-godzinnych poziom dopuszczalny wynoszący 50 mikrogramów na metr sześcienny (dopuszczalna ilość dni z przekroczeniami tego poziomu wynosi 35 w ciągu roku kalendarzowego), a dla stężeń średniorocznych 40 mikrogramów na metr sześcienny.

Dla pyłu PM2,5 poziom dopuszczalny dla stężenia średniorocznego wynosi 25 mikrogramów na metr sześcienny (od 2020 r. ten poziom będzie wynosił 20 mikrogramów na metr sześcienny).

W roku 2015, 2013 i 2012, w Szczecinie, liczba dni z przekroczeniami poziomu dopuszczalnego dla stężeń dobowych pyłu PM10 (35 dni), nie została przekroczona. Została jednak przekroczona w roku 2014, 2011 i 2010. Według prawa społeczeństwo informowane jest o zagrożeniu smogiem, jeśli wartość dobowa dla pyłu PM10 osiąga poziom 200 mikrogramów na metr sześcienny (poziom substancji w powietrzu, powyżej którego istnieje zagrożenie dla zdrowia wynikające z krótkotrwałego narażenia na działanie zanieczyszczeń szczególnie wrażliwych grup - dzieci, osób starszych, chorych na astmę). Poziom alarmowy (poziom substancji w powietrzu, powyżej którego istnieje zagrożenie dla zdrowia wszystkich mieszkańców) ogłaszany jest, kiedy ta wartość rośnie do 300 mikrogramów na metr sześcienny.

Pomiary pyłów w Szczecinie prowadzone są w trzech punktach pomiarowych zlokalizowanych przy ulicach: Andrzejewskiego (Prawobrzeże), Piłsudskiego (centrum) i Łącznej (Warszewo).

Roczne oceny jakości powietrza wykazują, że w Szczecinie najwyższe stężenia pyłów występują na stacji pomiarowej przy ul. Piłsudskiego, która ma za zadanie określenie wpływu komunikacji na wielkość stężeń zanieczyszczeń w powietrzu. Oprócz emisji powierzchniowej mierzy też emisję liniową (jaki spaliny samochodowe mają wpływ na stężenia pyłów).

W województwie jakość powietrza badają jeszcze trzy stacje: w Widuchowej, Koszalinie i Szczecinku. W razie potrzeby jakość powietrza jest mierzona przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska za pomocą mobilnego laboratorium. Na początku lutego WIOŚ prowadził takie badania w pięciu punktach Szczecina (ulice: Reymonta, Liberta, Generała Stanisława Maczka, w dwóch punktach ul. Dworskiej) oraz w dwóch w Policach (ulice: Kosynierów Gdyńskich i Brzoskwiniowa).

Miasto prowadzi Plan Gospodarki Niskoemisyjnej. W tym momencie wyszczególnionych jest w nim blisko 400 działań które mają wpłynąć m.in. na poprawę jakości powietrza w Szczecinie. Dotyczą one głownie termomodernizacji budynków, wymiany stolarki okiennej, czy ogrzewania lub oświetlenia na bardziej efektywne energetycznie. Do działań prowadzonych przez miasto należą m.in. Program Kawka, w ramach którego zlikwidowano ponad 800 starych pieców, w miejsce których zamontowano bardziej ekologiczne źródła ciepła (do końca sierpnia 2018 r. ma być w sumie zdemontowanych jeszcze ok. tysiąca pieców). Oprócz tego (również do końca sierpnia 2018 r.) zarządcy komunalni planują likwidację pieców i podłączenie do ogrzewania z miejskiej sieci ciepłowniczej 42 budynków. Dodatkowo w budynkach zostanie wykonana termomodernizacja oraz wymiana stolarki okiennej i drzwiowej.

Kolejnym działaniem miasta jest inwestycja w wymianę taboru autobusowego i tramwajowego oraz modernizacja torowisk. W ostatnich latach zakupiono ponad 100 nowych ekologicznych autobusów oraz 28 tramwajów. Jak twierdzą władze: poprawiając jakość pojazdów i infrastruktury zachęcają mieszkańców do korzystania z komunikacji miejskiej.

Dodatkowo strażnicy miejscy w okresie grzewczym prowadzą regularne kontrole pod kątem tego, czym ludzie palą w piecach. W tym sezonie było ich ponad 300. Robią to przede wszystkim w oparciu o zgłoszenia od mieszkańców. Kontrole będą odbywają się do końca okresu grzewczego. Za spalania śmieci grozi mandat do 500 zł lub grzywna do 5 tys. zł, kiedy sprawa trafi do sądu.

Smog uszkadza pęcherzyki płucne, osłabia i upośledza funkcje obronne dróg oddechowych. W związku z tym osoby wdychające smog narażone są na zapalenie górnych dróg oddechowych, zmniejszenie wymiany gazowej w płucach, co powoduje większe obciążenie serca. Smog może prowadzić do astmy, jest bardzo niebezpieczny dla tych, którzy już mają problemy z drogami oddechowymi, podrażnia skórę i oczy, jest przyczyną alergii. Długotrwałe wdychanie smogu może prowadzić do powstania nowotworów płuc, gardła i krtani.

Informacje o rejestrowanych na stacjach pomiarowych stężeniach zanieczyszczeń oraz wyjaśnienia do indeksu jakości powietrza w zachodniopomorskim (o potencjalnych zagrożeniach dla zdrowia mieszkańców) znajdziemy na stronie internetowej powietrze.wios.szczecin.pl lub na stronie Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska.

Przed smogiem na pewno nie ochronią nas maseczki szpitalne czy chirurgiczne. Specjalne maski antysmogowe muszą posiadać filtr, który nie przepuszcza małych cząstek pyłu (obecnie standardem jest 0,3 mikrometra). Warto też, żeby maska miała warstwę z węglem aktywnym (dzięki temu będzie nas chronić przed zanieczyszczeniami gazowymi). Antysmogowe maski powinny być noszone nie tylko w okresie alertów smogowych (również wtedy, gdy poziom pyłów PM10 i PM2,5 jest szczególnie wysoki). Maseczki znajdziemy w m.in. w aptekach internetowych, sklepach z militariami. Koszt maski antysmogowej to od kilkunastu do kilkuset złotych.