Jak zmieniała się Brama Portowa [ZDJĘCIA]

Dzisiejsza Brama Portowa (a wówczas Brama Berlińska) i okolica w 1906 roku. Zdjęcie wykonane zostało od strony obecnej ulicy Wyszyńskiego w kierunku ul. Krzywoustego.

Od 1904 r. od strony wschodniej Bramę zdobiła fontanna powstała według projektu R. Felderhoffa. Fontanna składała się z grupy odlanych z brązu rzeźb nagiej postaci bogini Amfitrydy z dwoma rumakami i brodzącymi żurawiami. Zastąpiła ona stojące w tym samym miejscu skromne popiersie bogini. Pomnik Amfitrydy stał do 1932 r., gdy po burzliwej kampanii prasowej, zdecydowano się na likwidację fontanny, jako nie pasującej do barokowej bramy. W rzeczywistości niektórym po prostu przeszkadzała nagość.

Na parterze narożnej kamienicy mieściła się kawiarnia Zum Paradeplatz.

Bramę Portową (do 1945 roku Bramą Berlińską) zbudowano w latach 1725-29, w stylu barokowym. Projektantem bramy był G. C. von Walrawe. Bloki z piaskowca na jej budowę sprowadzane były z Pirny w Saksonii. Ozdoby na elewacjach zachodnich wykonał w 1725 r. Bartholome Damart, natomiast wschodnie Meyer w 1740 r. W połowie XIX w. wykonano masywne, dębowe wrota oraz kapitalny remont. W 1873 r. władze miasta podjęty decyzję o likwidacji obwarowań z bramami. Dzięki temu, że uznano ją za pomnik architektury przetrwała do naszych czasów.

Zdjęcie wykonane zostało od strony dzisiejszego placu Zwycięstwa w kierunku ul. Wyszyńskiego. Stojące za bramą kamienice nie przetrwały II wojny światowej.

Tak w roku 1919 wyglądało skrzyżowanie przed obecną Bramą Portową u wylotu Breite Strasse czyli obecnej ulicy Wyszyńskiego. Jak widać Breite Strasse czyli ulica Szeroka, w którą skręcają tory tramwajowe, wcale szeroka nie była. Pod tym względem można ją porównać chociażby do obecnej ulicy Jagiellońskiej. Narożna kamienica w latach 30. została gruntownie przebudowana zyskując modernistyczny wygląd. W głębi, po prawej, znajduje się wlot w obecną ulicę Dworcową.

Proszę zwrócić uwagę na narożną kamienicę. To ta sama co na pierwszym zdjęciu z 1909 roku. W latach 30. została zmodernizowana tracąc przy tym wiele ozdobnych elementów. Na fotografii dobrze widać układ torów tramwajowych, które skręcają w obecną al. Niepodległości ale nie na środek alei tylko na jezdnię prowadzącą wzdłuż gmachu poczty. Tu do 1923 roku był końcowy przystanek linii tramwajowej 2 kursującej do Cmentarza Centralnego. Zajeżdżały tu też tramwaje transportujące przesyłki pocztowe. Wozy wjeżdżały na dziedziniec gmachu poczty. Krótki odcinek przed bramą zachował się do naszych czasów.

Plac przed Bramą Portową około roku 1930. Jak widać skrzyżowanie, w porównaniu do obecnego, jest niewielkie. Tory tramwajowe nie prowadzą środkiem alei ale ulicą co widać chociażby dzięki tramwajowi, który zatrzymał się zaraz za skrzyżowaniem.Wlot w obecną ul. Wyszyńskiego (czyli Breite Strasse) jest niemal niezauważalny. W czasie wojny niemal wszystkie widoczne po prawej stronie kamienice zostały zniszczone co umożliwiło m.in. poszerzenie wlotu w Breite Strasse, która stała się ul. Wielką, a w latach 80. ul. Wyszyńskiego.

Niewiele brakowało by pod koniec lat 30. zbudowano w centrum Szczecina wieżowiec, który równy byłby dzisiejszemu Pazimowi.  Miał powstać w miejscu, gdzie stoi opuszczony dziś gmach Galerii Centrum (czyli dawny Dom Towarowy Posejdon), a do 1945 roku znany jako Ufa Palast. 

W tym miejscu miał powstać pierwszy w historii Szczecina wieżowiec. Plany zakładały wybudowanie w centrum miasta wieżowca liczącego aż 22 piętra, czyli tyle, ile ma Pazim! Propozycja była całkiem realna. Z inwestorem nie było kłopotów. Chęć wybudowania 'drapacza chmur' wyraziła już w 1925 roku największa niemiecka wytwórnia filmowa Universum - Film Aktiengesellschaft z Berlina, znana do dziś jako UFA. Do inwestycji nie doszło, bo niemieckie przepisy budowlane okazały się zbyt restrykcyjne. UFA zainwestowała więc w pięciopiętrowy budynek, który stanął w 1929 roku. Główną jego częścią była gigantyczna sala kinowa, która nie przetrwała do naszych czasów. Ulokowana była na terenie dzisiejszego podwórza domu towarowego. W sali z balkonem, lożami i miejscami na orkiestrę mieściło się 1250 widzów. Na parterze mieściły się restauracja i kawiarnia, wyżej zaś znajdował się dom handlowy, znany ówczesnym szczecinianom jako Deutches Familien Kaufaus.

To rewelacyjne zdjęcie, jak i kilka kolejnych, otrzymaliśmy od szczecińskiego fotoreportera Marka Czasnojcia. Przedstawia pierwszą, powojenną przebudowę placu przed Bramą Portową w wyniku której zmieniony został przedwojenny układ torów. Przełożone zostały na środek alei.

Ciekawostką są pierwsze plany tej inwestycji. Otóż jeden z nich, na szczęście nie zrealizowany, przewidywał budowę w tym miejscu ronda. To zaś wiązało się z koniecznością rozebrania zabytkowej Bramy Portowej. Wariant optymistyczny zakładał, ze nie zniknie ona z krajobrazu miasta, ale zostanie przeniesiona w inne miejsce.
Przebudowa ruszyła w 1967 roku i ciągnęła się aż trzy lata. Dlaczego tak długo? Głos Szczeciński pisał we wrześniu 1970 roku o tym wprost: ślimacze tempo pracy, liczne przestoje, niedokładne wykonywanie robót.

Konieczna okazała się interwencja przewodniczącego Wojewódzkiej Rady Narodowej (odpowiednik dzisiejszego wojewody). Wyznaczony przez władze termin ukończenia inwestycji - został w zasadzie dotrzymany -  pisały później, w listopadzie szczecińskie gazety. W dalszym ciągu brakowało chodników, a sygnalizacja nie działała. Jej kable zakopano zbyt płytko i po prostu  - wyszły - z ziemi.

Miejsce-legenda. Punkt, w którym zaczęło się wiele randek, wspólnych wypadów na zakupy czy do knajp. Grzybek przy Bramie Portowej istniał prawie pół wieku.

Lata 60. XX w. U wylotu al. Niepodległości, blisko Bramy Portowej, widać posadowioną na wysokim, stalowym palu niewielką budkę nazywaną przez tramwajarzy ?kurzą stopką?. Siedzący w niej dyspozytor ma widok na całe skrzyżowanie przed Bramą Portową. Z tego miejsca dyspozytor sterował na Bramie Portowej tramwajowymi zwrotnicami. Ruch tramwajów, szczególnie na Bramie Portowej, był bardzo duży. A motorniczowie nie mieli jeszcze możliwości zmiany zwrotnic bez wysiadania z tramwaju. Żeby ruch był płynny, ktoś musiał to robić za nich. Grzybek powstał po to by zastąpić 'kurzą stopkę' w miejscu której przeprowadzono nowe tory tramwajowe.

W Grzybku funkcjonowała też centrala ruchu. Stąd utrzymywano kontakt przez radiotelefony z tramwajami i autobusami. W latach 80. znaczenie budowli zmalało. Centrala ruchu przeniesiona została do budynku przy ul. Mariackiej. W grzybku pozostał dyspozytor, który czuwał nad płynnością ruchu. Nie sterował już zwrotnicami. Taką możliwość mieli już prowadzący tramwaje. Wystarczyło, że nacisnęli w kabinie odpowiedni guzik. Na początku lat 90. grzybek przestał być użytkowany. Wciąż działały jednak kasy biletowe w małym sąsiednim budynku.

Grzybek od początku swojego istnienia był szczecińskim meeting point.

Końcówka lat 60. XX wieku. Robotnicy montują tory na skrzyżowaniu przy Bramie Portowej. To fragment, którymi dziewiątka skręca od strony ul. 3 maja w stronę placu Zwycięstwa. Plany spółki Tramwaje Szczecińskie zakładają całkowitą wymianę liczących sobie już ponad pół wieku torów na całym skrzyżowaniu przed Bramą Portową aż do skrzyżowania ulic 3 Maja i Dworcowej.

Grzybek stał na Bramie Portowej do 2007 roku. Jego rozbiórka była przesądzona od czasu, gdy cały narożnik przy skrzyżowaniu kupił hiszpański inwestor, który ostatecznie jednak niczego nie wybudował. Skończyło się tylko na wyburzeniu charakterystycznego obiektu.

Ostatnimi użytkownikami Grzybka stali się bezdomni, którzy urządzili sobie lokum i miejsce do libacji z efektownym widokiem na najważniejsze, szczecińskie skrzyżowanie.

Lipiec 2007 roku. Grzybek i kasy biletowe znikają z krajobrazu Bramy Portowej. Jednak nie do końca. Okazało się, że w niższym budynku mieściła się skrzynka z całą elektroniką sterującą sygnalizacją uliczną na skrzyżowaniu. Trzeba było ją zainstalować w innym miejscu. To w połączeniu z niesolidnym inwestorem jakim okazał się hiszpański przedsiębiorca, sprawiło, że przez długie miesiące straszyły w tym miejscu ruiny i nie do końca uprzątnięty gruz.

Miejsce, które przez lata utrzymało prześno-jarmarczny charakter głównego, szczecińskiego skrzyżowania. Na działce po zniszczonej w czasie wojny kamienicy stanęły w latach 80. budynki z punktami gastronomicznymi zwane Kogucikami. Można tu było kupić m.in. tosty. W latach 90. plac wzbogacił się o czerwone budki, w których handlowano czym popadnie: ciuchami, warzywami, pirackimi kasetami.

W grudniu 2008 roku działki, na których stały Koguciki i Grzybek kupił szwedzki koncern Inter Ikea. Poprzedni właściciel, spółka CR Group, należąca do Hiszpana Carlosa Roiznera, wycofał się z inwestycji w lipcu 2008 r. Wcześniej Roizner przez siedem lat zwodził miasto, że w tym miejscu zbuduje zaprojektowaną przez pracownię AB pięciokondygnacyjną galerię handlową ze stylizowaną na żagiel fasadą.

Na początku 2011 roku szwedzki koncern rozpoczął inwestycją na obu placach. Jeszcze w tym roku dwa biurowce osiągną stan surowy. Budynki o łącznej powierzchni użytkowej 13 tys. m kw. będą gotowe do końca 2012 r.

Biurowiec liczący sześć kondygnacji naziemnych i jedną podziemną (22 miejsca parkingowe). Na parterze będzie restauracja, na pozostałych poziomach - przestrzeń biurowa. Powierzchnia usługowa - 580 m kw., a biurowa - 4 tys. m kw. Wejście - od strony ul. Wyszyńskiego. Projekt wykonało gdyńskie biuro T-33 Architekci.

Także biurowiec liczący siedem naziemnych kondygnacji. Na parterze znajdzie się kawiarnia oraz punkt pocztowy, a pod ziemią - parking dla 36 samochodów, a także rowerów. Na pozostałych piętrach będą biura. Powierzchnia usługowa budynku to 1,4 tys. m kw., a biurowa 6,8 tys. m kw. Wejście będzie od strony al. Niepodległości.