10 największych zrywów szczecinian [ZDJĘCIA]

Ogólnopolski propagandowy zlot młodzieży 'Trzymamy straż nad Odrą' zorganizowany w Szczecinie 13 i 14 kwietnia 1946 r. miał być ogromnym wiecem poparcia dla nowych władz. W rzeczywistości okazał się demonstracją przeciwników nowego systemu. Do Szczecina przyjechało ok. 50 tys. osób, głównie harcerze. Właśnie za ich sprawą impreza nie przebiegła po myśli komunistów. Harcerze wygwizdali Bieruta stojącego na trybunie na Wałach Chrobrego. W centrum Szczecina doszło do incydentów, utarczek i bójek z działaczami komunistycznymi.

9 kwietnia 1951 r. ok. godz. 19 pijany radziecki porucznik Daniła Nieczupej wyszedłszy ze 'Szczecinianki' zastrzelił Polaka Mariana Szulca. Ścigany przez przechodniów lejtnant ostrzeliwał się zabijając kolejne osoby. W końcu został zatrzymany przez milicjantów. To nie uspokoiło wielotysięcznego tłumu. Na obecnym pl. Andersa (wtedy 22 Lipca) manifestanci zostali otoczeni przez ściągniętych do miasta żołnierzy Korpusu Bezpieczeństwa Wewnętrznego. Bito ich kolbami karabinów. Po antyradzieckich zamieszkach aresztowano 210 osób. 13 kwietnia 1951 r. Iwan Borysow, konsul sowiecki w Szczecinie, telegrafował do ambasadora ZSRR: 'Cały partyjny aktyw komitetu wojewódzkiego i miejskiego PZPR został zmobilizowany i odesłany do przeprowadzenia prac uświadamiających'. Na zdjęciu: miejsce, w którym była 'Szczecinianka' przy ul. Bohaterów Getta Warszawskiego tuż przy pl. Zgody (dziś jest tutaj sklep Żabka)

Tym razem iskrą zapalną antyradzieckich wystąpień było zatrzymanie przez Milicję Obywatelską jakiegoś podpitego obywatela, który wykrzykiwał wolnościowe hasła. Tłum szczecinian sprowokowany przez milicję ruszył na miejskie więzienie i prokuraturę, ale został odparty przez wojska KBW. Potem manifestanci poszli pod konsulat ZSRR. Udało im się wedrzeć do środka. Już po wszystkim urządzono w Szczecinie pięć pokazowych procesów (do Szczecina przyjechał sam prokurator generalny PRL, który osobiście nadzorował śledztwo). Ich akta zostały zniszczone. Po pierwszym w bloku wschodnim zdobyciu sowieckiego konsulatu zapadła decyzja o powstaniu ZOMO - specjalnej jednostki do rozpędzania manifestacji. Na zdjęciach: zdemolowane wnętrza konsulatu (na zdjęciu poniżej widać m.in. zniszczony portret Chruszczowa).

Symbolicznego spalenia 'Głosu Szczecińskiego' - organu PZPR szczecińscy studenci dokonali podczas wiecu, który odbył się 14 marca 1968 r. pod pomnikiem Adama Mickiewicza. Manifestacja została brutalnie rozpędzona przez milicję. To najbardziej znane wydarzenie szczecińskiego Marca '68, który był echem burzliwych wydarzeń w Warszawie i częścią rewolty, która wiosną 1968 r. ogarnęła całą Europę. Na zdjęciach: partyjna masówka w szczecińskiej stoczni.

17 grudnia 1970 r. na wieść o wydarzeniach w Gdańsku i podwyżkach żywności w ówczesnej Stoczni im. Adolfa Warskiego w Szczecinie zawrzało. Stoczniowcy wyszli na ulice. Dołączyli do nich pracownicy innych zakładów oraz przechodnie i uczniowie szkół. Demonstranci przeszli pod gmach Komitetu Wojewódzkiego PZPR przy pl. Hołdu Pruskiego i podpalili go. Próbowali też zaatakować komendę milicji przy ul. Małopolskiej i więzienie. Milicja i wojsko otworzyły ogień. Zginęło 16 osób, ponad 100 zostało rannych.

Bezpośrednią przyczyną wybuchu tego niezwykłego strajku był kłamliwy artykuł w 'Głosie Szczecińskim', z którego wynikało, że robotnicy chcą pracować w tzw. czynie partyjnym. 22 stycznia 1971 r. stoczniowcy rozpoczynają strajk de facto będący kontynuacją tego grudniowego. Stocznia została otoczona przez wojsko. Po raz pierwszy w historii PRL do ogarniętego rewoltą zakładu pracy przyjeżdżają najważniejsi ludzie w państwie: I sekretarz KC PZPR Edward Gierek, premier Piotr Jaroszewicz, szef MSW Franciszek Szlachcic i gen. Wojciech Jaruzelski, który był wówczas szefem armii i posłem ziemi szczecińskiej. To wtedy, na spotkaniu w stoczni, padło z ust Gierka słynne: Pomożecie?! Władzy udało się ugasić strajk bez realizacji postulatów. Dwaj przywódcy stoczniowi zginęli później w niewyjaśnionych okolicznościach.

18 sierpnia 1980 r. na wieść o rozpoczęciu strajku w Gdańsku stanęła Stocznia Szczecińska. Powstał Międzyzakładowy Komitet Strajkowy. Strajkowało 170 zakładów pracy, całe miasto wspierało zabarykadowanych za murami stoczni robotników. 30 sierpnia, po 13 dniach strajków i negocjacji, Marian Jurczyk i wicepremier Kazimierz Barcikowski podpisali porozumienie. Dzień później, 31 sierpnia, podobne porozumienie zostało podpisane w Gdańsku. Dziś dla całej Europy Środkowo-Wschodniej Sierpień'80 to początek drogi do zmiany ustroju i demokracji.

Po wprowadzeniu stanu wojennego i uwięzieniu przywódców 'Solidarności' pozostali na wolności szczecińscy działacze organizują protest przeciwko wojskowej juncie. W stoczni organizuje się komitet strajkowy, wychodzi pierwszy numer podziemnego pisma. W nocy z 14 na 15 grudnia 1981 r. stocznię otaczają czołgi, które rozbijają bramę główną torując drogę oddziałom ZOMO i esbekom, którzy aresztują przywódców protestu. Stoczniowcy wznawiają strajk, który trwał jeszcze trzy dni. W ramach represji pracę w stoczni straciło wtedy ponad 1000 osób. Na zdjęciu: czołgi przy ul. Emilii Plater w pobliżu stoczni

1 maja 1982 r. na wezwanie podziemia pod bramę główną stoczni przyszły tysiące szczecinian. Manifestacja przemaszerowała na groby robotników zastrzelonych w grudniu 1970 r. 3 maja pod stocznią znów zebrał się tłum, który ruszył do centrum Szczecina. Tam został zaatakowany przez ZOMO. Manifestanci spalili milicyjny hotel przy ul. Potulickiej, uszkodzili kilkadziesiąt milicyjnych pojazdów. Do późna w nocy trwały walki w centrum i na osiedlu Politechniki Szczecińskiej. Atakowani zewsząd zomowcy wrzucali granaty gazowe przez otwarte okna mieszkań. W oparach gazu we własnym mieszkaniu zmarł portowiec Władysław Durda - jedyna śmiertelna ofiara stanu wojennego w Szczecinie. Kiedy 4 maja w większości polskich miast panował spokój, w Szczecinie zamieszki wybuchły ze zdwojoną siłą. Według oficjalnych danych w dniach 3-5 maja 1982 r. w Szczecinie do aresztów trafiło 641 osób. Rannych zostało 85 milicjantów, 17 trafiło do szpitala, pięciu z nich było w stanie ciężkim. Liczba rannych demonstrantów jest nieznana.

17 sierpnia 1988 r. w szczecińskim porcie wybuchł zorganizowany przez podziemie strajk, do którego przyłączyły się zajezdnie tramwajowe i autobusowe. Reakcja władz była natychmiastowa - od lądu rozstawiono oddziały ZOMO, od wody - okręty desantowe. Milicja siłą rozbiła strajk zabarykadowanych w zajezdniach szczecińskich tramwajarzy. Portowcy podjęli decyzję o czynnej obronie zakładu - uzbroili się i zbudowali barykady ze sztaplarek. Niemożność zdławienia szczecińskiego protestu zadecydowała, że władze zgodziły się na negocjacje. 31 sierpnia 1988 r. strajkujący szczecinianie dostali oświadczenia Lecha Wałęsy, informujące o jego spotkaniu z generałem Czesławem Kiszczakiem w sprawie 'rozmów Okrągłego Stołu' i decyzję o przerwaniu strajku w Gdańsku. Strajk szczeciński, który zakończył się 3 września bez podpisania jakiegokolwiek porozumienia był najdłuższym strajkiem okupacyjnym w historii PRL.