Powołano go do życia za panowania Barnima I Dobrego, księcia na Szczecinie. Cierpiał na wrodzoną asymetrię fasady: wyposażono go tylko w wieżę północną, której wygląd zmieniał się nieustannie na przestrzeni wieków. Południowej nigdy nie wybudowano. Mimo to kościół nie miał kompleksów z tego powodu: w okresie swej świetności miał opinię najpiękniejszej świątyni w mieście. Przyciągał najbardziej światłe umysły i najsławniejszych budowniczych. Około 1430 r. jego przebudową zajmował się słynny Heinrich Brunsberg, pomorski nestor ceglanego gotyku. W XVI w. zyskał sławę szczecińskiego centrum kultury i nauki: dzięki szkole katedralnej, a później, w czasach reformacji, słynnemu Pedagogium Książęcemu. Przez wieki kościelna krypta służyła jako miejsce wiecznego spoczywania kolejnych pokoleń Gryfitów, władców Pomorza.
W 1579 r. z niebieskich czeluści spadł na niego pierwszy cios. Po uderzeniu pioruna wieża spłonęła, by podnosić się z popiołów przez kolejne sto lat. Klątwa ognia przypomniała o sobie w 1677 r., gdy miasto oblegały wojska Wielkiego Elektora. Od tego czasu kościół bezustannie wymagał opieki; prace remontowe trwały nieprzerwanie. Wkrótce jednak niebo rozeźliło się na dobre: sypnęło piorunami. W drugiej połowie XVIII w. w Europie zaczęto stosować piorunochrony. Niebiosa postanowiły więc dłużej nie zwlekać i zadały ostateczny cios w 1789 r. Płomienie strawiły grobowiec książąt.
W 1813 w jego ruinach Francuzi chowali bydło. Dzisiaj przypomina o nim jedynie fragment krużganka, smętny ostrołuk w Zaułku Mariackim.
CEZARY ASZKIEŁOWICZ
CEZARY ASZKIEŁOWICZ
CEZARY ASZKIEŁOWICZ
Klinkierowy monolit na żelbetowym szkielecie, zaprojektowany przez architektów Brandta i Martensa. Dzisiaj byłby celem pielgrzymek wielbicieli niemieckiego modernizmu, równie atrakcyjnym jak kościół Świętej Rodziny projektu Adolfa Thesmachera. Jego 50-metrową, prostopadłościenną wieżę wieńczył prosty krzyż. Rytm półkolistych otworów okiennych kontrastował z rozległymi płaszczyznami klinkierowych ścian. W ogromnych tarczach zegarowych nie było cyfr: zastąpiono je literami układającymi się w hasła wielbiące Pana Świata.
Chrystus Król zginął śmiercią tragiczną z rąk alianckich wyzwolicieli, którzy spuścili nań z nieba bomby. Ceglany zewłok straszył do lat 50. XX w., kiedy zdecydowano się rozebrać jego resztki i wysłać w paczkach na odbudowę Warszawy. Do dziś ostał się przylegający niegdyś do kościoła dom katolickiego marynarza, przekształcony z czasem w ponure bloczydło.
CEZARY ASZKIEŁOWICZ
CEZARY ASZKIEŁOWICZ
Wzniesiony na Königsplatz (dzisiejszy pl. Żołnierza Polskiego) według projektu Carla Ferdinanda Langhansa jako jeden z najokazalszych teatrów w Niemczech. Na premierze wystawiono ''Egmont'' Goethego, parę dni później ''Don Juana'' Mozarta. W czasach kryzysu triumfy święciła sztuka o wymownym tytule ''Jeden całus- jeden strzał- jedno Baby''. Przetrwał wojenną zawieruchę, bomby ledwo go tknęły. Ale polski Szczecin przywitał go jako monumentalny, rozpasany wyrzut sumienia. Jak niewygodną pozostałość germańskiej tożsamości. Wyrok śmierci wydał pierwszy prezydent Szczecina Piotr Zaremba: bo budynek, jego zdaniem, był szpetny i przesłaniał widok na rzekę i port. W roli adwokata diabła wystąpił wówczas inżynier Jerzy Kędzierski, który przygotował projekt odbudowy obiektu. Gdyby go zrealizowano, Teatr Miejski byłby największym i najnowocześniejszym teatrem w Polsce. Jednak do uniewinnienia nie doszło: w 1950 r. specjalna komisja wysunęła propozycję wybudowania nowego teatru i filharmonii w miejscu obecnego pl. Rodła. Pomysłu nigdy nie zrealizowano, ale wyrok śmierci na stuletnim gmachu został przypieczętowany. Egzekucję wykonano cztery lata później. Teatr widmo, wróg publiczny numer jeden, został rozebrany i odesłany w kawałkach do wiecznie złaknionej budulca stolicy.
Urbanistyczna wizja Zaremby ziściła się. Odsłonięto widok, którego nie ma.
CEZARY ASZKIEŁOWICZ
Doktryna socjalistycznej urbanistyki lat 50. potraktowała Teatr Miejski jako zbrodnię zadaną przestrzeni miasta. Nowa doktryna podobnie odniosła się do ''Barbary'', rozebranej na początku XXI w. Wedle jej wyznawców ten skromny pawilon (projektu arch. Zbigniewa Grudzińskiego, Jana Około-Kułaka i plastyka Bronisława Sieberta) z pogardą odnosił się do historycznego kontekstu ul. Krzywoustego. W sąsiedztwie zabytkowych kamienic jego parterowa, przeszklona bryła pyszniła się jak butny karzeł pośród książąt krwi.
Jednak arogancja ''Barbary'' była przecież pełna wdzięku, który wyzierał z jej proporcji, z podziału okien, ze stylowego neonu; zaś efektowna, połamana rzeźba stropu nawiązywała do dokonań radzieckich konstruktywistów. Szkoda, że dzisiaj pamiętamy głównie złuszczone, przerdzewiałe elementy stolarki i opadający z tynku daszek nad wejściem.
DARIUSZ GORAJSKI
ŁUKASZ WĘGRZYN
Przed wojną Kaskada zwała się ''Haus Ponath''. Mieściła restauracje, piwiarnie, salę bilardową, kawiarnię z tarasem. Już wówczas była budowlą-neonem, najjaśniejszą gwiazdą nocnego miasta. W 1949 r., gdy usunięto ślady zadane przez bomby, otwarto tu Powszechny Dom Towarowy. Czasy świetności nadeszły w latach 50., gdy dwudziestoparoletniej młódce nadano imię Kombinatu Gastronomicznego ''Kaskada''. Trafna to była nazwa. Kaskady świateł i neonów; cztery kondygnacje uciech i rozkoszy. Na dole ''Kapitańska'' dla obywateli w krawatach, wyżej ''Rondo'', ''Słowiańska'', najwyżej ''Pokusa''. Bywali tu wszyscy, niezależnie od grubości portfela. Przedstawiciele elit i prostytutki. ''Kaśka da'' -nazywali ją zgryźliwcy. Uprawiano tu pionierstwo nowoczesnej rozrywki: w Kaskadzie miał miejsce pierwszy w Polsce pokaz striptizu. W kombinacie występowali: Gott, Niemen, Jantar, Skaldowie, Czerwone Gitary, a także, jakżeby inaczej, szczecińskie Filipinki. Co jeszcze? Kabaret. Hektolitry wódki. Pokazy ogni. No właśnie. Ogień...
Tragiczny koniec nastąpił w 1981 r. Zwarcie elektryczne. Pożar, który do dziś tkwi we wspomnieniach wielu szczecinian. Który pochłonął ofiary. Pozostały parujące zgliszcza. Nic nie dało się ocalić. Nic, oprócz pamięci.
Fot. Marek Czasnojć
Fot. Marek Czasnojć
Dzisiaj imię ''Kaskady'' nosi wielka galeria handlowa. Centrum rozrywki na miarę naszych potrzeb, na miarę epoki.
CEZARY ASZKIEŁOWICZ
Dzisiejsza gazeta (e-wydanie)
Wszystkie komentarze